Κυριακή 29 Δεκεμβρίου 2013

Απολογισμός της χρονιάς που φεύγει

Έντυπη Έκδοση 

Απολογισμός της χρονιάς που φεύγει

** ΘΕΑΤΡΟ
Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ
Νέος υπουργός Πολιτισμού, νέοι καλλιτεχνικοί διευθυντές στο «τιμόνι» των κρατικών σκηνών μας, θυρανοίξια θεάτρων έπειτα από 1.700 χρόνια. Πολλές ήταν οι ευχάριστες αλλά και οι δυσάρεστες αλλαγές και ανατροπές το 2013 στις «τάξεις» του πολιτισμού και της θεατρικής τέχνης. Ας δούμε τις βασικότερες.
* Ποιος θα φανταζόταν ότι ο «κόκκινος» Πάνος Παναγιωτόπουλος, χωρίς ιδιαίτερα στενές σχέσεις με τις τέχνες, θα διαδεχόταν ως υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού τον αναπληρωτή ΥΠΑΙΘΠΑ Κώστα Τζαβάρα -επίσης έναν πολιτικό με ανύπαρκτη σχέση με τον πολιτισμό-, εγκαταλείποντας το υπουργείο Εθνικής Αμυνας στη νέα κυβέρνηση της 24ης Ιουνίου! Μέχρι στιγμής, η συμβολή του περιορίζεται στη λέξη «διακοσμητική».
* Το θρίλερ της διαδοχολογίας στο Εθνικό Θέατρο (η θητεία του Γιάννη Χουβαρδά έληγε τον Μάιο), που είχε «ανάψει» από την αρχή του 2013, με πολλά «φαβορί» που «αλληλοεξοντώνονταν» (ανάμεσά τους κι ο Στάθης Λιβαθινός), τερματίζεται οριστικά στις 21 Μαΐου, οπότε ανακοινώνεται το όνομα του Σωτήρη Χατζάκη. Η κατάβασή του από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος έγινε μέσα από βαριές αντεγκλήσεις με το Δ.Σ. του, το οποίο καταψήφισε τον ετήσιο απολογισμό του λόγω της υπέρβασης του προϋπολογισμού του ΚΘΒΕ, στην αμφιλεγόμενη συνεργασία του με το θέατρο «Ακροπόλ».
Σωτήρης Χατζάκης,  ο νέος διευθυντής  του ΕθνικούΣωτήρης Χατζάκης, ο νέος διευθυντής του Εθνικού* Λίγες ημέρες μετά, στις 30 Μαΐου, επιβεβαιώνεται και η διαρροή ότι στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος τον Σωτήρη Χατζάκη διαδέχεται ο Γιάννης Βούρος. Το όνομά του είχε ακουστεί σε πρώτα στάδια και για το Εθνικό Θέατρο, ως πρόταση του ΠΑΣΟΚ.
* Ενα πολιτισμικό γεγονός που υπερέβη τα ελληνικά σύνορα και κινητοποίησε όχι μόνο τη μεσσηνιακή κοινωνία και την ελληνική επικράτεια, αλλά ακόμη και κοινό από το εξωτερικό: στις 3 Αυγούστου, έπειτα από 17 αιώνες, το Αρχαίο Θέατρο της Αρχαίας Μεσσήνης απέκτησε ξανά «φωνή», για ένα sold out γκαλά όπερας από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών. Ενα κορυφαίο πολιτισμικό γεγονός, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, που είχε και «παρατράγουδα», τα οποία ωστόσο δεν εμβόλισαν τη μαγεία του κορυφαίου γεγονότος. Πρόκειται για τη δίκαιη διαμαρτυρία εκπαιδευτικών έξω από την είσοδο, λίγο προτού ξεκινήσει η εκδήλωση .
* Και έτερα θυρανοίξια, αλλά στο Νομό Αττικής. Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, ένα κτηριακό «κόσμημα» με μεγάλη ιστορία για την πόλη και τη δημόσια και καλλιτεχνική ιστορία της, ξανανοίγει εκ βάθρων ανακαινισμένο και ολόλαμπρο. Τα νέα θυρανοίξια, που το βάζουν δυναμικά στη νέα εποχή, έγιναν στις 23 Οκτωβρίου χωρίς την παρουσία του καλλιτεχνικού κόσμου που αναμενόταν, αλλά με έντονη την παρουσία των πολιτικών. Το καλλιτεχνικό πρόγραμμά του από την πρώτη ημέρα φάνηκε κατώτερο των σύγχρονων απαιτήσεων.
* Δύο τα διαζύγια. Αμφότερα απρόσμενα. Το κοινή συναινέσει του Θεάτρου Τέχνης και του Θεατρικού Οργανισμού «Ακροπόλ», για τον πολύφερνο αριστοφανικό «Πλούτο» του Διονύση Σαββόπουλου, που έφτασε ώς την Επίδαυρο τελικά με αποκλειστικό παραγωγό το «Ακροπόλ». Και το επεισοδιακό του Σταύρου Ξαρχάκου με το Εθνικό Θέατρο, με το «καλημέρα» στην κυριολεξία. Ο συνθέτης και πρόεδρος του Δ.Σ. του θεάτρου, διαφωνώντας με τις επιλογές του Σ. Χατζάκη, στις 15 Ιουλίου παραιτείται. «Δεν είμαι επ' ουδενί διατεθειμένος να προχωρήσω σε συμβιβασμούς οι οποίοι τέμνουν στρατηγικές εθνικού χαρακτήρα με συνθέσεις επιμέρους συμφερόντων», ήταν η αιτιολογία.
* Το τελικό σχέδιο νόμου για τις αδειοδοτήσεις των θεατρικών σκηνών, ένα ζητούμενο για το οποίο εργάστηκαν από τις 4 Απριλίου, για τρεις μήνες, η Ενωση Χώρων Πολιτισμού, το ΕΜΚΕΘΙ, η ΠΕΕθ μαζί με το Δήμο Αθηναίων, ψηφίστηκε στη Βουλή. Τα προβλήματα ενός κλάδου που απειλούνταν από τον Απρίλιο με τα λουκέτα του Δήμου Αθηναίων μοιάζει να τερματίζονται.
* Το Φεστιβάλ Αθηνών εν μέσω κρίσης είχε άνοδο εσόδων που άγγιξε το 20% και πληρότητες έως και 95%. Ενας άθλος επιτεύχθηκε, μια και ο θεσμός, υπό ομηρία από την πολιτεία που δεν ανακοίνωνε την ανανέωση της θητείας του Γιώργου Λούκου, έπρεπε να στηθεί στο χρόνο-ρεκόρ του ενός τριμήνου. Η κρίση, ωστόσο, αποτυπώθηκε στο Φεστιβάλ Επιδαύρου. Η μείωση των εσόδων των Επιδαυρίων άγγιξε το 35%.
* Ολα τα κονδύλια για το θέατρο βαθμηδόν το 2013 συρρικνώνονται. Η επιχορήγηση του τακτικού προϋπολογισμού του Εθνικού Θεάτρου κατρακυλά το 2011 στα 8,1 εκατ., το 2012 στα 8 εκατ. και το 2013 στα 7 εκατομμύρια. Τα εισπραχθέντα ήταν όμως ακόμη λιγότερα.
* Χειρότερες οι συνθήκες για το ελεύθερο θέατρο, που υπέστη συνολικά περικοπές από 50% έως και 100%. Το 100% αφορά τους παραδοσιακά επιχορηγούμενους, που έμειναν από την περίοδο 2010-2011 χωρίς καμία κρατική ενίσχυση. Κι όμως, και επέζησαν και «αβγάτισαν».
* Επίδειξη δυνάμεως από το ΤΑΙΠΕΔ και την ΕΛΑΣ, με λάθος στόχο. Στις 30 Οκτωβρίου αστυνομικές δυνάμεις εισέβαλαν στο Ελεύθερο Αυτοδιαχειριζόμενο «Εμπρός» και συνέλαβαν δύο ηθοποιούς, που έκαναν πρόβα.
**ΜΟΥΣΙΚΗ
Της ΝΑΤΑΛΙ ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ
Κρατική Ορχήστρα ΑθηνώνΚρατική Ορχήστρα ΑθηνώνΝαι, το κλίμα είναι ζοφερό. Η τύχη του Μεγάρου Μουσικής, πολύ αβέβαιη. Τα Μουσικά Σύνολα της ΕΡΤ, παρελθόν. Τα δύο ραδιόφωνα (ΕΡΑ2 και ΕΡΑ3) που κατ' εξοχήν υποστήριξαν δύο από τα... επαπειλούμενα είδη μουσικής (το έντεχνο και την κλασική μουσική), «πειρατικά». Το μέλλον των ορχηστρών, ίσως ίσως και της Λυρικής παρά την «αγκαλιά» του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος», θολό. Οι μουσικοί, υποαμειβόμενοι. Οι δημιουργοί, «νομάδες» που αναγκαστικά περιφέρονται από σκηνή σε σκηνή και από διήμερο σε διήμερο. Πολλοί dj, άνεργοι. Πολλοί ραδιοφωνικοί παραγωγοί, άστεγοι ή σε καθεστώς κυρίως διαδικτυακής αυτοδιαχείρισης. Αλλά από την άλλη πλευρά η χρονιά που φεύγει σαν να διδάσκει εξαρχής ότι σε δύσκολες εποχές η τέχνη ανθεί -κι ας υποφέρουν οι φορείς της. Επιβιώνουν, όπως και στους περισσότερους άλλους τομείς, οι σκεπτόμενοι, οι ευπροσάρμοστοι, όσοι έχοντας ούτως ή άλλως θητεύσει στις δυσκολίες είχαν εξελίξει την τόλμη, τη φαντασία και την επινοητικότητά τους και όσοι πιο απελευθερωμένοι (αφού δεν έχουν να χάσουν τίποτα) εξέφρασαν περισσότερο από ποτέ ένα καινούργιο καλλιτεχνικό ήθος (που φλερτάρει πολύ λιγότερο ή και καθόλου με την σχεδόν ανύπαρκτη αγορά) και μια καινούργια πολιτική σκέψη...
Το 2013 ίσως να ήταν η χρονιά που έγινε περισσότερο από ποτέ σαφής η γέννηση ενός νέου είδους πολιτικού τραγουδιού, το οποίο δεν μοιάζει καθόλου στο μεταπολιτευτικό ίαμβο αλλά αξιοποιεί τα υλικά του σύγχρονου κόσμου και χωρίς να «παπαγαλίζει» τον παλαιό προβληματισμό, εκφράζει αυθεντικά απόγνωση ή οργή ή σαρκασμό. Απ' ό,τι καινούριο κυκλοφόρησε, ακούστε π.χ. τον «Ανθρωπο Βόμβα» του Μανώλη Αγγελάκη. Τη «Δικαιοσύνη», την «Ευγνωμοσύνη» ή και ολόκληρο το άλμπουμ («Γελαστή Ανηφόρα») του Γιάννη Αγγελάκα -ο οποίος βέβαια κάνει ό,τι έκανε όλα αυτά τα χρόνια ως πρωτοπόρος αυτού του νέου είδους πολιτικού τραγουδιού.
Ακούστε επίσης το τραγούδι για τις Σκουριές («Θα 'ρθεί μια Μέρα») που περιλαμβάνεται στο καινούργιο άλμπουμ («Ιστορίες που ίσως έχουν συμβεί») του Παύλου Παυλίδη. Το «Καλάζνικωφ» από το πιο πρόσφατο άλμπουμ («Τα επικίνδυνα») της Βασιλικής Καρακώστα. Και βέβαια ακούστε πώς οι «Κόρε Υδρο» παραδίδοντας έναν παράξενα γοητευτικό, καίρια ποιητικό, καινούργιο δίσκο («Απλές ασκήσεις στον υπαρξισμό») αντιδιαστέλλουν έναν πολύ σύγχρονο ποπ ήχο με μία άγρια ποίηση που μπορεί ακόμα και να δανείζεται στιχουργικά θραύσματα άλλων για να τραγουδήσει λόγια όπως αυτά:
«Θα σε ξανάβρω στους μπαξέδες μια μέρα, μα το χώμα θα 'ναι άγονο...
Θα κλαίμε ακόμα τις αξίες της Δύσης
μία-μία,
μα ο κύκλος είχε προ αιώνων κλείσει
για τη δημοκρατία...».
«Οταν έχω εσένα»«Οταν έχω εσένα»Λόγια δηλαδή που παραπέμπουν κάπως και στους στιχουργικούς κώδικες του ελληνικού χιπ-χοπ, το οποίο λειτουργώντας κυρίως υπέρ των μυημένων και πάντως μακριά από τη μάταιη δημοσιότητα όχι μόνο τραγούδησε και φέτος με οργή την εποχή, αλλά με τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα μέτρησε πρώτα μία δραματική απώλεια κι ύστερα τις δυνάμεις του.
Πρόσημο πολιτικής σκέψης, με αιρετικό λόγο που λέει, χωρίς να μασάει, τα πάντα φάτσα κάρτα έχει και η νέα μουσικοθεατρική παράσταση «Οταν έχω εσένα» του Κραουνάκη και της «Σπείρας» απ' όπου προέρχονται και καινούργια τραγούδια που κοιτούν τη σημερινή κατάσταση όπως το «Κάτι ξυπόλυτοι Ελληνες». Στον Κραουνάκη ανήκει και ένας από τους ηχηρότερους «καβγάδες» της χρονιάς, με μουσική αφορμή. Το καλοκαίρι η διασκευή του «Αδωνη» όπως ακούστηκε στο προαύλιο της ΕΡΤ έκανε έξαλλο... εγκαίρως τον υπό υπουργοποίηση τότε κύριο Γεωργιάδη.
Το 2013 γεννήθηκαν βέβαια και άλλα καινούργια τραγούδια, μη πολιτικά. Τα πιο ενδιαφέροντα από αυτά έχουν όμως μία άλλη ευδιάκριτη ιδιότητα. Δανείζονται πιο απενοχοποιημένα από ποτέ στοιχεία από την ελληνική μουσική παράδοση και τα αξιοποιούν άλλοτε με funky διάθεση (ακούστε πώς αποδίδει η Ματούλα Ζαμάνη το «Τσιγγάνα ρίξε τα χαρτιά») και άλλοτε με έντεχνη (από την «Κύρβα» του Νίκου Μαστοράκη έως τα πολυακουσμένα «Διόδια» του Σταύρου Σιόλα). Σαφώς η κρίση μάς αναγκάζει να επαναπροσδιορίσουμε και τη μουσική μας ταυτότητα, άλλοτε κοιτώντας στο σήμερα μ' έναν σχεδόν δημοσιογραφικό τρόπο κι άλλοτε ανατρέχοντας στις σταθερές τού χθες.
Αυτά είναι νομίζω δύο χαρακτηριστικά του μουσικού 2013. Θα ήταν ίσως άδικο όμως να μην αναφέρουμε ότι αυτή ήταν η χρονιά που οι όχι και τόσο καιρό πριν «νέες τραγουδίστριες» Νατάσσα Μποφίλιου και Ελεωνόρα Ζουγανέλη καταχωρίστηκαν κατά γενική ομολογία στις σπουδαίες περιπτώσεις της επίσημης δισκογραφίας.
Ειδικά για την Μποφίλιου, υπήρξε και ο σχετικός συμβολισμός της επίσημης υποδοχής όταν στο πρόγραμμά της συνέπεσαν Νταλάρας, Αλεξίου και Τσανακλίδου. Η εποχή βέβαια θέλει οι πιο ενδιαφέρουσες καινούργιες προτάσεις να γίνονται μακριά από τα γνωστά φώτα, πρόσωπα και πράγματα, με πιο «χειροποίητες» συνθήκες.
Η λόγια μουσική
Στον τομέα της λόγιας μουσικής οι δυσκολίες ήταν τεράστιες και πριν από την κρίση. Οι κρατικοί θεσμοί (όπως η Λυρική ή η ΚΟΑ) απάντησαν φέτος σ' αυτές με μεγαλύτερη εξωστρέφεια, «άνοιγμα» στην πόλη ή σε απρόβλεπτους χώρους και διάθεση για πειραματισμούς. Και ας μην ξεχνάμε ότι παρ' ότι συχνά μιντιακά... είναι παραγνωρισμένος, ο χώρος αυτός είναι που μας δώρισε δύο σημαντικούς πολιτιστικούς λόγους να χαμογελάσουμε: η παραγωγή της όπερας «Αλεσάντρο» του Χέντελ από την Καμεράτα ήρθε πρώτη στις προτιμήσεις του κοινού του καναλιού «mezzo», ενώ λίγο καιρό πριν είχε αποσπάσει και το βραβείο της καλύτερης ηχογράφησης όπερας της χρονιάς στα International Opera Awards 2013.
Και ο σπουδαίος βιολονίστας Λεωνίδας Καβάκος είναι υποψήφιος για Γκράμι, στην κατηγορία της καλύτερης ερμηνείας μουσικής δωματίου - μικρού συνόλου για το άλμπουμ «Σονάτες για βιολί του Μπετόβεν», το δισκογραφικό του ντεμπούτο δηλαδή με την εταιρεία Decca.
Και μετά τα χαμόγελα, η πικρία. Ο ούτως ή άλλως ελάχιστα παρών στα πολιτιστικά υπουργός Πολιτισμού Πάνος Παναγιωτόπουλος είναι εντελώς απών από όσα μουσικά έπρεπε να απασχολούν το υπουργείο του. Οπότε, όπως τραγουδάει κι ο Αγγελάκας, ...«Τώρα που πέφτει επάνω μας άλλη μια άγρια μπόρα, χαρούμενοι ανεβαίνουμε τη γελαστή ανηφόρα».
** ΒΙΒΛΙΟ
Της ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ας αρχίσουμε με τα καλά νέα. Στη διάρκεια του 2013, έτος αφιερωμένο στον Κ.Π. Καβάφη, δεκάδες δημόσιες και δημοτικές βιβλιοθήκες αναζωογονήθηκαν, τα έργα στο Φάληρο για την ανέγερση των νέων κτηρίων της Λυρικής Σκηνής και της Εθνικής Βιβλιοθήκης προχώρησαν κανονικά, μια σειρά μικρών, ποιοτικών βιβλιοπωλείων έκαναν αισθητή την εμφάνισή τους, η Διεθνής Εκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης, τηρουμένων των συνθηκών, κύλησε αξιοπρεπώς, εκατοντάδες χιλιάδες βιβλία διοχετεύθηκαν στην αγορά σε πολύ χαμηλές τιμές, κι ανάμεσα στους περίπου 6.000 καινούργιους τίτλους συναντήσαμε αρκετά αξιόλογα έργα.
Υπάρχουν όμως και τα δυσάρεστα: η καταδίκη του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου σε αργό θάνατο, η δεινή κατάσταση της Εθνικής Βιβλιοθήκης, η παρατεινόμενη μείωση της βιβλιοπαραγωγής και η συρρίκνωση του τζίρου των πωλήσεων, η κατάρρευση της αλυσίδας «Ελευθερουδάκης» και το λουκέτο στο ιστορικό «Βιβλιοπωλείο της Εστίας», χώρια η έντονη φημολογία περί επικείμενης κατάργησης της ενιαίας τιμής που προστατεύει ώς ένα βαθμό την εκδοτική πολυμορφία.
Αλις ΜόνροΑλις ΜόνροΤο 2013 σημαδεύθηκε επίσης από σημαντικές απώλειες: των βραβευμένων με Νόμπελ Σέιμους Χίνι και Ντόρις Λέσινγκ, του σπουδαίου δραματουργού και πεζογράφου Παύλου Μάτεσι, του πρωτοπόρου Γαλλοαμερικανού εκδότη Αντρέ Σίφριν, των δικών μας εκδοτών Πέτρου Σταθάτου και Ιωάννας Χατζηνικολή, καθώς και της Κυπρίας συγγραφέως Νίκης Μαραγκού. Ηταν όμως και η χρονιά της γνωστής και στην Ελλάδα κορυφαίας διηγηματογράφου Αλις Μόνρο, στο πρόσωπο της οποίας η Σουηδική Ακαδημία τίμησε ένα μάλλον περιφρονημένο είδος, προσφέροντας και στον Καναδά το πρώτο λογοτεχνικό Νόμπελ της ιστορίας του.
Ας επιστρέψουμε όμως στα καθ' ημάς. Σ' ό,τι αφορά το βιβλίο, η υπουργική θητεία του Κώστα Τζαβάρα στην οδό Μπουμπουλίνας υπήρξε λίαν καταστροφική. Ομως και ο διάδοχός του, Πάνος Παναγιωτόπουλος, μήνες τώρα επιδίδεται σε μεγαλοστομίες, αφήνοντας να βαλτώνουν τα προβλήματα. Τι κι αν λίγο πριν εκπνεύσει η χρονιά διοχετεύθηκαν 100.000 ευρώ προς το ΕΚΕΒΙ; Το ποσόν ίσα που φτάνει για δύο μηνιάτικα των απλήρωτων από το καλοκαίρι υπαλλήλων του. Τι κι αν προβλέφθηκαν για λογαριασμό του άλλα 300.000 ευρώ για το 2014; Η αίσθηση που κυριαρχεί είναι πως μόλις οργανώσει την επόμενη ΔΕΒΘ, με το Ισραήλ ως τιμώμενη χώρα, θα εξαφανιστεί από τον ορίζοντα. Το σίγουρο είναι πως τούτη τη χρονιά η βάση δεδομένων Biblionet υπολειτουργούσε, φρέσκα στατιστικά στοιχεία δεν υπήρξαν, η «Φιλαναγνωσία» πάγωσε πριν καλά καλά εφαρμοστεί και 2 εκατ. ευρώ εξασφαλισμένα για το συγκεκριμένο πρόγραμμα από ΕΣΠΑ έμειναν αναξιοποίητα.
Κ.Π. ΚαβάφηςΚ.Π. ΚαβάφηςΗ Εθνική Βιβλιοθήκη προικίστηκε φέτος μ' ένα δυνατό εφορευτικό συμβούλιο, υπό την προεδρία του Σταύρου Ζουμπουλάκη, αλλά διευθυντή ακόμα ν' αποκτήσει επισήμως -ας όψεται η αθάνατη ελληνική γραφειοκρατία. Υποστελεχωμένη, καταχρεωμένη, χωρίς κρατική βοήθεια, η ΕΒΕ έχει εναποθέσει τις ελπίδες της στις πρωτοβουλίες του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρυμα Νιάρχος, στην κεφαλή του οποίου βρίσκεται ο από τη Βέροια ορμώμενος Γιάννης Τροχόπουλος. Το ίδιο Ιδρυμα χρηματοδοτεί και το δίκτυο Future Library, στο άρμα του οποίου έχουν δεθεί μέχρι στιγμής 117 δημόσιες και δημοτικές βιβλιοθήκες, με αποτέλεσμα την επιμόρφωση των στελεχών τους, τον εξοπλισμό τους με νέα βιβλία και υποδομές τελευταίας τεχνολογίας, τη διοργάνωση χιλιάδων εκδηλώσεων και τον πολλαπλασιασμό των τακτικών θαμώνων τους.
Η ιδιωτική πρωτοβουλία έδωσε τον τόνο και στον εορτασμό του Ετους Καβάφη, αλλά η καμπάνια του Ιδρύματος Ωνάση στα μαζικά μέσα μεταφοράς δέχτηκε σκληρή κριτική, κι όχι βέβαια αποκλειστικά από τον... ΣΥΡΙΖΑ, όπως ισχυρίστηκε ο επικεφαλής του Αντώνης Παπαδημητρίου. Η παραμόρφωση των στίχων του ποιητή με την επιπόλαιη απόσπασή τους από τα συμφραζόμενα και η σύγχυση της καβαφικής βιασύνης με την πολιτική καταδίκη της βίας, πυροδότησαν από ευφάνταστες «τρολιές» στα σόσιαλ μίντια μέχρι εμβριθείς φιλολογικές αναλύσεις. Με αφορμή, πάντως, τα 150 χρόνια από τη γέννηση του Αλεξανδρινού, είδαν το φως από την αλληλογραφία του με τον Ε.Μ. Φόρστερ μέχρι την εικαστική του βιογραφία διά χειρός Ψυχοπαίδη, καθώς και παλιές ή νεότερες μελέτες για το έργο του, όπως των Δασκαλόπουλου-Στασινοπούλου και Κώστα Κουτσουρέλη.
Σέιμους ΧίνιΣέιμους ΧίνιΣτα μέσα κοινωνικής δικτύωσης άναψαν κι άλλες φωτιές μέσα στο 2013: για τις δηλώσεις της Κικής Δημουλά περί Κυψέλης και μεταναστών, για το περίφημο τουίτ περί «τζαμπατζή» της Λένας Διβάνη, για τα κομματικά φάλτσα του Πέτρου Τατσόπουλου ως βουλευτή της αξιωματικής αντιπολίτευσης, για την παρουσία της Σώτης Τριανταφύλλου στην κίνηση των «58», για τη συμμετοχή στο εφορευτικό συμβούλιο της ΝΕΡΙΤ του Χρήστου Χωμενίδη...
Ωστόσο, από το εγχώριο συγγραφικό δυναμικό προέκυψαν κι ενδιαφέροντα έργα, όπως το «Η Βικτώρια δεν υπάρχει» του πρωτοεμφανιζόμενου Γιάννη Τσίρμπα, το «Απαραίτητο φως» της Ντορίνας Παπαλιού, το «Ταξίδι στην Ελλάδα» του Δημήτρη Νόλλα, το «Πρόσωπο του ουρανού» της Δήμητρας Κολλιάκου, το αυτοβιογραφικό «Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο» της Αλκης Ζέη, οι «Πλανόδιοι θεριστές» της Ευγενίας Φακίνου ή το «Ελάχιστο ίχνος» του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη. Ο αριθμός των ελληνικών μυθιστορημάτων κινήθηκε στο ίδιο επίπεδο με την περσινή χρονιά -κυκλοφόρησαν γύρω στα πεντακόσια. Η συνολική όμως βιβλιοπαραγωγή έπεσε κάτω από τους 7.000 τίτλους.
** ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ
Του ΝΙΝΟΥ ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗ
Η ζωή της Αντέλ, βραβευμένη με Χρυσό ΦοίνικαΗ ζωή της Αντέλ, βραβευμένη με Χρυσό Φοίνικα
Παρά την οικονομική κρίση, παρά το κλείσιμο και άλλων αιθουσών (ιδιαίτερα καλοκαιρινών) και παρά τη μείωση στις εισπράξεις των εισιτηρίων, ο Ελληνας θεατής είχε, στη διάρκεια του 2013, την ευκαιρία να επιλέξει ανάμεσα σε περισσότερες από 350 ταινίες. Τη μερίδα του λέοντος είχε, όπως αναμενόταν, ο αμερικανικός κινηματογράφος, αν και, συνολικά, ένας σημαντικός αριθμός ταινιών προερχόταν από άλλες χώρες, από Ευρώπη, Ασία, ακόμη, φέτος, και από Αφρική. Το αμερικανικό βέβαια προϊόν, ιδιαίτερα τα μπλοκ-μπάστερ και οι ταινίες σε 3-D, κάλυψαν, σχεδόν αποκλειστικά, τις αίθουσες των multiplex, ενώ οι περισσότερες ταινίες από τον υπόλοιπο κόσμο περιορίστηκαν σε απλές, μονές αίθουσες.
Δείγμα της φετινής στροφής, και όχι μόνο στη χώρα μας, ήταν η μετριότητα των περισσότερων μπλοκ-μπάστερ, αδιάφορων συχνά «σίκουελ», που αναπαρήγαγαν τις συνηθισμένες φόρμουλες παλαιότερων ταινιών, χωρίς να αποδίδουν τα αναμενόμενα κέρδη, γεγονός που έχει ήδη βάλει το Χόλιγουντ σε σκέψη. Αυτό δεν εμπόδισε ορισμένες μεγάλες παραγωγές («Gravity» του Αλφόνσο Κουαρόν, «Λίνκολν» του Στίβεν Σπίλμπεργκ, «12 χρόνια σκλάβος» του Στιβ ΜακΚουίν) να ξεχωρίσουν, χάρη στη δεξιοτεχνία και την ευρηματικότητα των σκηνοθετών τους. Αν και η πιο ευχάριστη και ευπρόσδεκτη έκπληξη μας ήρθε από τον ανεξάρτητο αμερικανικό κινηματογράφο, με ταινίες όπως «Τα μυθικά πλάσματα του Νότου» του Μπεν Ζάιτλιν, «Πριν τα μεσάνυχτα» του Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ, «Θλιμμένη Τζάσμιν» του Γούντι Αλεν, «Μια στάση πριν το τέλος» του Ράιαν Κούγκλερ, «Μείνε δίπλα μου» του Ντέιβιντ Λόουρι, «Ολα χάθηκαν» του Τζέι Σι Τσάντορ.
Η επιλογή των 10 ή 12 καλύτερων ταινιών μιας χρονιάς είναι πάντα πολύ δύσκολη. Παρ' όλ' αυτά, να τελικά οι 12 ταινίες του 2013 που μου άρεσαν περισσότερο και που με την ίδια απόλαυση θα ξανάβλεπα:
**«Η ζωή της Αντέλ» του Αμπιντελαντίφ Κεσίς: η τρυφερή, συχνά οδυνηρή, ερωτική σχέση ανάμεσα σε δύο φοιτήτριες, στη βραβευμένη με το Χρυσό Φοίνικα των Κανών ταινία, με τον Κεσίς να εστιάζει στην ωρίμανση της ηρωίδας του (μια εκπληκτική Αντέλ Εξαρχόπουλος) μέσα από το σεξ.
**«Η τέλεια ομορφιά» του Πάολο Σορεντίνο: η σύγχρονη Ρώμη, σε μια σύγχρονη εκδοχή της «Ντόλτσε Βίτα», με τον Τόνι Σερβίλο, επάξιο αντικαταστάτη του Μαστρογιάνι, να περιφέρεται και να αντιμετωπίζει στωικά μια βουτηγμένη στη διαφθορά Ρώμη.
Miss Violence του Αλέξανδρου Αβρανά, βραβευμένη στο Φεστιβάλ Βενετίας (Αργυρό Λιοντάρι καλύτερης σκηνοθεσίας)Miss Violence του Αλέξανδρου Αβρανά, βραβευμένη στο Φεστιβάλ Βενετίας (Αργυρό Λιοντάρι καλύτερης σκηνοθεσίας)**«Το παρελθόν» του Ασγκάρ Φαρχάντι: χιούμορ και λεπτή ειρωνεία στην καταγραφή της σχέσης ενός υπό... διάλυση ζευγαριού από τον Ιρανό σκηνοθέτη του αριστουργηματικού «Ενας χωρισμός».
**«Ο παράδεισος της πίστης» και «Ο παράδεισος του έρωτα» του Ούλριχ Σάιντελ: η αναζήτηση μιας χαμένης πίστης αλλά και του σεξ σε μια χωρίς όραμα ή διέξοδο αστική κοινωνία, δοσμένα με δηκτικότητα και καυστικό χιούμορ.
**«Μόνο ο Θεός συγχωρεί» του Νίκολας Γουάιντινγκ Ρεφν: η εκδίκηση σε ένα συγκλονιστικό, στιλιζαρισμένο φιλμ νουάρ, όπου κυριαρχούν ο μυστικισμός, το ανεξήγητο/σουρεαλιστικό και τα οιδιπόδεια συμπλέγματα, με τον Ράιαν Γκόσλινγκ να σκιαγραφεί με δύναμη τον πρωταγωνιστή αντι-ήρωα.
Gravity του Αλφόνσο Κουαρόν, με τη Σάντρα ΜπούλοκGravity του Αλφόνσο Κουαρόν, με τη Σάντρα Μπούλοκ**«Gravity» του Αλφόνσο Κουαρόν: μια εξαιρετική Σάντρα Μπούλοκ, στο ρόλο της χαμένης στο Διάστημα αστροναύτισσας, προσπαθεί, κυριολεκτικά με την ψυχή στα δόντια, να επιβιώσει στο κενό ενός κλειστοφοβικού Διαστήματος και να επιστρέψει σώα στη Γη.
**«Μετά τον Μάη» του Ολιβιέ Ασαγιάς: η φοιτητική γενιά στα πρώτα χρόνια μετά τον Μάη του '68, με τα όνειρα, τις ελπίδες, τις εξεγέρσεις και τις απογοητεύσεις της. Δοσμένη με μαστοριά, ατμόσφαιρα της εποχής και σκηνές διανθισμένες με χιούμορ και λεπτή ειρωνεία, σε μια βραβευμένη στις Κάνες (βραβείο σεναρίου) ταινία.
**«Behind the Candelabra» του Στίβεν Σόντερμπεργκ: η εξάχρονη, τρικυμιώδης ομοφυλοφιλική σχέση ανάμεσα στο διάσημο πιανίστα Λιμπεράτσε και τον 22χρονο σοφέρ του, Σκοτ Θόρσον, σε μια συναρπαστική, με ωραίο, λεπτόλογο σενάριο, ταινία, με τον Μάικλ Ντάγκλας στο ρόλο του Λιμπεράτσε να προσφέρει μια οσκαρική ερμηνεία.
**«Τα μυθικά πλάσματα του Νότου» του Μπεν Ζάιτλιν: η αλληγορία συνδυασμένη με το μαγικό ρεαλισμό σε μια όμορφη, συγκινητική ταινία, γύρω από ένα εξάχρονο κοριτσάκι που προσπαθεί να επιβιώσει στα έλη της Λουιζιάνας μετά τον καταστροφικό τυφώνα «Κατρίνα» -με την εξάχρονη Γουόλις να αγγίζει την καρδιά του θεατή με το παίξιμο και την όλη παρουσία της.
**«Πριν τα μεσάνυχτα» του Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ: στο τρίτο μέρος της τριλογίας του γύρω από τη σχέση ενός ζευγαριού που συναντάμε κάθε εννιά χρόνια, και που τη φορά αυτή η συνάντηση γίνεται στην Ελλάδα, ο σκηνοθέτης καταφέρνει να κρατήσει την ισορροπία ανάμεσα στο δράμα και την κωμωδία και να φτιάξει μια ταινία με ειλικρίνεια, ζεστασιά και άφθονο χιούμορ.
**«Χιονάτη» του Πάμπλο Μπέργκερ: με την ιστορία της Χιονάτης μεταφερμένη στη Μαδρίτη της δεκαετίας του '20, με μαυρόασπρη φωτογραφία, με μόνο μουσική, χωρίς διάλογο, στο στιλ του βωβού κινηματογράφου, με εικαστικά θαυμάσιες εικόνες, επηρεασμένες από το γερμανικό εξπρεσιονισμό, ο Μπέργκερ έφτιαξε την καλύτερη διασκευή της «Χιονάτης» που έχω δει μέχρι σήμερα.
Behind the Candelabra, του Στίβεν Σόντερμπεργκ με τον Μάικλ ΝτάγκλαςBehind the Candelabra, του Στίβεν Σόντερμπεργκ με τον Μάικλ Ντάγκλας**«Ψάχνοντας τον Sugar Man» του Μάλικ Μπεντζελούλ: έξοχο, αποκαλυπτικό, βραβευμένο με Οσκαρ, που επιτέλους μας γνωρίζει το μοναχικό αυτό, μυστηριώδη και μοναδικό, άδικα ξεχασμένο, μουσικό, μέσα από μια έρευνα του ίδιου του χώρου τόσο από κοινωνικής όσο και από πολιτικής πλευράς, που εκτός από την προσωπικότητα του Sugar Man φωτίζει το ρόλο της μουσικής βιομηχανίας, μαζί και της κουλτούρας και του lifestyle των σταρ.
Ακόμη στις αγαπημένες ταινίες και οι:
Οι 8 καλύτερες ελληνικές ταινίες:
**«Miss Violence» του Αλέξανδρου Αβρανά: βραβευμένη στο Φεστιβάλ Βενετίας (Αργυρό Λιοντάρι καλύτερης σκηνοθεσίας), σχόλιο πάνω στην κοινωνία μας μέσα από μια «αγία» οικογένεια, σαν και πολλές άλλες που έφτιαξε πρόσφατα η τρόικα, οικογένεια φαινομενικά ήρεμη, αγαπημένη, πειθαρχημένη, που πίσω από την ωραία, λουστραρισμένη βιτρίνα της κρύβει μιαν άλλη, άγρια, χωρίς ηθικούς ή άλλους φραγμούς, εικόνα.
**«10η μέρα» του Βασίλη Μαζωμένου: η θλιβερή ζωή των μεταναστών στη χώρα μας μέσα από την οδύσσεια ενός Αφγανού μετανάστη, δοσμένη με μια σχεδόν ντοκιμαντερίστικη καταγραφή, με στημένες πάντα με ξεχωριστή φροντίδα και έμπνευση εικόνες.
Το παρελθόν του Ασγκάρ ΦαρχάντιΤο παρελθόν του Ασγκάρ Φαρχάντι**«11 συναντήσεις με τον πατέρα μου» του Νίκου Κορνήλιου: η αναζήτηση ενός άγνωστου πατέρα δοσμένη μέσα από σιωπές και βλέμματα, που εκφράζουν είτε την έκπληξη είτε την απογοήτευση, με κυρίαρχο στοιχείο την εικόνα -με το καθένα από τα δύο πρόσωπα (κόρη, πατέρας)- μόνα, στους χώρους τους, να αντιμετωπίζουν το «πρόβλημά» τους σιωπηλά, αναποφάσιστα.
**«Ο εχθρός μου» του Γιώργου Τσεμπερόπουλου: με ένα καλογραμμένο, με έξυπνες καταστάσεις αλλά και ολοκληρωμένους χαρακτήρες σενάριο, ο Τσεμπερόπουλος έφτιαξε μια σοβαρή, γυρισμένη με ευαισθησία, αλλά και σατιρική διάθεση, με ωραία ατμόσφαιρα και χωρίς υποχωρήσεις ταινία-σχόλιο πάνω στο ρατσισμό και τη γενικότερη στάση μας απέναντι στους οικονομικούς και άλλους μετανάστες.
**«Το αγόρι που τρώει το φαγητό του πουλιού» του Εκτορα Λυγίζου: σε μια μαύρη, συχνά καταθλιπτική ατμόσφαιρα, σαν αυτή που ζούμε καθημερινά στην Ελλάδα, παρακολουθούμε την καθημερινή οδύσσεια ενός 20χρονου άνεργου, αλλά αξιοπρεπή μέσα από τη φτώχεια του νεαρού, που η πείνα τον οδηγεί συχνά στο να τρώει όχι μόνο το φαγητό του καναρινιού του, αλλά κάποια στιγμή να φτάνει στο σημείο να τρώει και το σπέρμα του.
**«Μικρά Αγγλία» του Παντελή Βούλγαρη: γάμοι από συμφέροντα και τα δράματα που ακολουθούν στην Ανδρο στις δεκαετίες ανάμεσα στα 1930 και 1950, με το σκηνοθέτη του «Προξενιού της Αννας» να φτιάχνει με ξεχωριστή φροντίδα και αγάπη την όλη ατμόσφαιρα μιας μεταβατικής εποχής.
**«Ο μανάβης» του Δημήτρη Κουτσιαμπασάκου: όμορφο, δοσμένο με ξεχωριστή ζεστασιά, ντοκιμαντέρ γύρω από τις εβδομαδιαίες επισκέψεις, καθόλη τη διάρκεια του χρόνου, ενός πλανόδιου μανάβη, μαζί με τη γυναίκα του, από τη δεκαετία του '80 και αργότερα, μαζί και με τα δυο παιδιά τους, στα εγκαταλειμμένα χωριά της δυτικής Πίνδου για να πουλήσουν τα προϊόντα τους.
**«Από τις δυο πλευρές του Αιγαίου» της Μαρίας Ηλιού: ντοκιμαντέρ που με ένα άγνωστο, σπάνιο υλικό και διάφορες συνεντεύξεις φωτίζει την ιστορία του πληθυσμού και από τις δύο πλευρές του Αιγαίου, που, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την τραγωδία της ελληνικής εκστρατείας, αναγκάστηκαν, με την ανταλλαγή των πληθυσμών, να μεταναστεύσουν είτε στην Ελλάδα είτε στην Τουρκία.
** Της ΕΥΑΝΝΑΣ ΒΕΝΑΡΔΟΥ
* Ο αιφνίδιος θάνατος της ΕΡΤ δεν έκοψε το νήμα της ζωής μόνο για τα Μουσικά Σύνολα του εθνικού ραδιοτηλεοπτικού μας φορέα, αλλά άφησε έκθετες δεκάδες κινηματογραφικές παραγωγές, που βρέθηκαν υπερχρεωμένες, να πληρώνουν κι από πάνω για ΦΠΑ που δεν εισέπραξαν ποτέ. Επιπλέον, ένα πλήθος επαγγελματιών του κινηματογράφου βρέθηκε χωρίς δουλειά, ενώ εκατοντάδες άνθρωποι, που περίμεναν να απασχοληθούν σε εξωτερικές παραγωγές, έχασαν και την τελευταία τους ελπίδα για μια έστω και εποχική απασχόληση. Βασικός αιμοδότης του σινεμά, η ΕΡΤ (που, σε αντίθεση με τα ιδιωτικά κανάλια, απέδιδε το περίφημο 1,5%) άφησε ένα δυσαναπλήρωτο κενό σε μια εποχή που το ελληνικό σινεμά θριαμβεύει σε φεστιβάλ του εξωτερικού.
* Απέμεινε μόνο το Ελληνικό Κέντρο τού Κινηματογράφου, με μειωμένο ετήσιο προϋπολογισμό, που φέτος ενέκρινε περισσότερες ταινίες από πέρυσι, αλλά ακόμα αναμένει πόρους απαραίτητους για την εύρυθμη λειτουργία του (1,5 εκατομμύριο ευρώ από την επιστροφή του φόρου για το 2012). Προς στιγμήν, ο Γιάννης Σολδάτος, «άτυπος σύμβουλος του ΥΠΠΟ» επί Τζαβάρα, δημιούργησε αναστάτωση με την εισήγησή του να κλείσει το Κέντρο. Τελικά το ΕΚΚ έμεινε στη θέση του, αλλά ο πρόεδρός του Γιώργος Παπαλιός πραγματοποίησε μια επεισοδιακή αποχώρηση, επικαλούμενος παρέμβαση του ΥΠΠΟ στο έργο του, τηλέφωνα υπέρ συγκεκριμένου σκηνοθέτη και καμία πρόθεση από πλευράς του νέου υπουργού Π. Παναγιωτόπουλου να συναντηθούν. Τη θέση του προέδρου τελικά ανέλαβε ο Τώνης Λυκουρέσης, με νέα μέλη του Δ.Σ. τη Φοίβη Αγγελοπούλου και τον Πέτρο Μάρκαρη.
* Η Ταινιοθήκη αντιμετωπίζει πλέον σοβαρό πρόβλημα επιβίωσης, καθώς δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει τα πάγια έξοδά της -απόρροια της μη ένταξής της στο νόμο Γερουλάνου. Οι εξαγγελίες Τζαβάρα περί αναθεώρησης του νόμου θα διόρθωναν το πρόβλημα (θεσμοθετώντας την Ταινιοθήκη, όπως και τα περιφερειακά Φεστιβάλ Δράμας και Ολυμπίας που επίσης αντιμετωπίζουν προβλήματα), αλλά ο υπουργός άλλαξε. Οσο για το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, που και φέτος κατηγορήθηκε για υποβάθμιση του ελληνικού προγράμματος, είδε μια τεράστια πτώση τής επιχορήγησής του και συνεχίζει ουσιαστικά χάρη στο ΕΣΠΑ και στις αιματηρές οικονομίες του Δ. Εϊπίδη.
* Διάσημοι καλεσμένοι: η ελληνικής καταγωγής Αντέλ Εξαρχόπουλος, που σκανδάλισε παίζοντας τη λεσβία στη βραβευμένη με Χρυσό Φοίνικα «Ζωή της Αντέλ», ήρθε στην Αθήνα προσκεκλημένη του φεστιβάλ «Νύχτες Πρεμιέρας», ενώ ο μέγας Τζιμ Τζάρμους κέρδισε το κοινό του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, ευχαριστώντας δημόσια τον Χρήστο Κωνσταντακόπουλο για την καθοριστική συμμετοχή του στην παραγωγή. Αυτή ήταν αδιαμφισβήτητα η χρονιά του Ελληνα παραγωγού, που εκτός από διεθνείς παραγωγές, όπως το «Πριν τα μεσάνυχτα» με τον Ιθαν Χοκ (που γυρίστηκε στη Μεσσηνία), στηρίζει με επιμονή το ελληνικό σινεμά...
* ...και ανταμείβεται: το «Miss Violence» του Αλέξανδρου Αβρανά, ταινία-σοκ που απεικονίζει παιδιά να βιάζονται, να εκδίδονται και να αυτοκτονούν (μια νέα τάση στο ελληνικό σινεμά), απέσπασε τον Αργυρό Λέοντα και το βραβείο καλύτερου ανδρικού ρόλου στη Βενετία. Καλά τα νέα και για το «Μικρό Ψάρι» του Γ. Οικονομίδη, που η Μπερλινάλε θα εντάξει στο διαγωνιστικό της. Στη φετινή διοργάνωση άλλωστε συμμετείχαν πέντε ελληνικές ταινίες -ανάμεσά τους η «Αιώνια Επιστροφή του Αντώνη Παρασκευά» της Ελίνας Ψύκου, που βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Και μια και ο λόγος για τα βραβεία, μεγάλος νικητής της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου 2013 ανακηρύχθηκε ο Εκτορας Λυγίζος για την προκλητική ταινία του «Το αγόρι τρώει το φαγητό του πουλιού» -μια ανατομία της πείνας στη σύγχρονη Αθήνα. Θερμή υποδοχή στον ελληνικό κινηματογράφο επεφύλαξε και το Τορόντο σε ειδικό αφιέρωμά του στην Αθήνα.
* Μεγάλη η πτώση στα κινηματογραφικά εισιτήρια. Ο κόσμος έσφιξε το ζωνάρι. Η «Μικρά Αγγλία» του Παντελή Βούλγαρη όμως έκανε τη διαφορά. Μέσα σε μόλις δέκα μέρες άγγιξε τα 140.000 εισιτήρια και εκτοξεύθηκε στην πιο δημοφιλή ελληνική ταινία της χρονιάς.

Σάββατο 28 Δεκεμβρίου 2013

Πού πάνε με το 78% της κοινωνίας αντίθετο;

Έντυπη Έκδοση 

Πού πάνε με το 78% της κοινωνίας αντίθετο;

Μία οικονομική πολιτική, τα βάρη της οποίας το 2013 μπορούσε να επωμιστεί ικανοποιώντας τις συνήθεις ανάγκες του με λίγη ή πολλή ευκολία μόνο το 7,9% του πληθυσμού (από 17,7% που μπορούσε το 2009), είναι μία κοινωνία που κυριολεκτικά η ισορροπία της κρέμεται από μία λεπτή κλωστή.
Αυτή η κοινωνία είναι η ελληνική και το 78% των νοικοκυριών της αντιμετώπισε το 2013 με δυσκολία ή μεγάλη δυσκολία τις συνήθεις ανάγκες του, ενώ το υπόλοιπο 14,1% τις αντιμετώπισε με μικρή δυσκολία.
Τα ποσοστά αυτά προκύπτουν από την έρευνα (Νοέμβριος 2013) της ΕΛΣΤΑΤ για τις συνθήκες διαβίωσης των Ελλήνων την περίοδο 2009-2012 και την προέκταση της τάσης τους ώς το 2013. Είναι, δε, πίσω από τις εξελίξεις, καθώς το 2014 έρχεται φορτωμένο με 12 νέους φόρους που θα επιβαρύνουν μισθωτούς και συνταξιούχους με 1,7 δισ. ευρώ επιπλέον σε άμεσους φόρους, ήτοι με 452 ευρώ ανά νοικοκυριό.
Θυμίζουμε πως στην ίδια έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ προέκυπτε ότι, ενώ το 2009 το 29,4% των νοικοκυριών δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει μία έκτακτη δαπάνη 540 ευρώ, το 2012 το ποσοστό αυτό είχε ανέλθει στο 40,8%. Με το ρυθμό αυτό, το 2013 η αδυναμία αντιμετώπισης μιας παρόμοιας έκτακτης δαπάνης είχε επεκταθεί στο 45,5% του πληθυσμού και το 2014 το πλέον πιθανό είναι να φθάσει το 50%. Με την ίδια λογική προέκταση της τάσης 2009-2012 το ποσοστό των νοικοκυριών που δεν μπορεί να έχει με οικονομικούς όρους μία κανονική διατροφή από 7,5% το 2009 θα φθάσει το 19% το 2014, δηλαδή σχεδόν ο ένας στους πέντε Ελληνες το νέο έτος θα υποσιτίζεται!
Αν οι διαπιστώσεις αυτές ακούγονται υπερβολικές ή αυθαίρετες επειδή βασίζονται σε προβολές τάσεων, ας αναλογισθούμε πως το α' 9μηνο του 2013 οι αμοιβές εξαρτημένης εργασίας μειώθηκαν 12,3% σε ετήσια βάση, η καταναλωτική δαπάνη, όπως αποτυπώθηκε στις πωλήσεις των εμπορικών καταστημάτων τον Δεκέμβριο, εκτιμάται (ΕΣΕΕ) πως ήταν μειωμένη 10,5% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περυσινή περίοδο και ο εορταστικός τζίρος για το 2013 εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί στο 1/3 του τζίρου του 2008.
Τέλος, ας σταθμίσει κάποιος τι σημαίνει οι μισοί εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα (800.000) να παραμένουν απλήρωτοι ή να τους καταβάλλεται ένα ποσό έναντι του μισθού τους για διάστημα από έναν έως και δώδεκα μήνες, σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ.
Με τα δεδομένα αυτά της οικονομικής πολιτικής και χωρίς να λογαριάζουμε κατασχέσεις, πλειστηριασμούς και τα πρόσθετα μέτρα που ενδεχομένως επιβάλει η τρόικα στην κυβέρνηση (ο προϋπολογισμός δεν έχει εγκριθεί από την τρόικα), το 2014 οι 4 στους 5 Ελληνες θα δυσκολεύονται να καλύψουν τις συνήθεις ανάγκες τους και ο μισός πληθυσμός δεν θα μπορεί να αντιμετωπίσει την έκτακτη δαπάνη των 450 ευρώ από φορολογίες.
Πώς, λοιπόν, να μην προβλέπει ο «Economist» πως η Ελλάδα είναι η πλέον επικίνδυνη χώρα για κοινωνικές αναταραχές; Και με ποια κοινωνική στήριξη θα τις αποσοβήσει μία κυβέρνηση οριακής κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας;

Πέμπτη 26 Δεκεμβρίου 2013

Ουδεμία αντίσταση υπάρχει πλέον στη μαζική ανθρω-ποφαγία

Έντυπη Έκδοση 

Το κοριτσάκι με τα σπίρτα είναι εδώ

Ουδεμία αντίσταση υπάρχει πλέον στη μαζική ανθρω-ποφαγία
Η αισιοδοξία που έφερε η πρώιμη μεταπολεμική εποχή (1950-1960), μετά τη φρίκη του ναζισμού, είχε οδηγήσει αρκετούς ιστορικούς να αποφανθούν τότε ότι είναι απίθανο να συμβεί στο μέλλον ένας τόσο καταστροφικός πόλεμος, όσο ο Δεύτερος Παγκόσμιος, σε ευρωπαϊκό έδαφος.
Φαίνεται ότι τελικά βιάστηκαν να οδηγηθούν σε αυτά τα συμπεράσματα εφ' όσον, με βάση αυτά που συμβαίνουν σήμερα, η Ενωμένη Ευρώπη του 2013 έχει μάλλον εισέλθει στην πλέον ξεδιάντροπα απάνθρωπη περίοδο από αρχής της Ιστορίας.
Ο οικονομικός πόλεμος που βιώνει σήμερα ο ευρωπαϊκός Νότος, χωρίς να ακούγονται κλαγγές των όπλων, έχει καταργήσει κάθε μορφή ηθικής και έχει εισάγει πρωτοποριακές τεχνικές ανθρωποφαγίας. Πλέον ο αδύναμος, ο άπορος, ο ασθενής, ο ηλικιωμένος, το παιδί, όχι μόνον δεν υποστηρίζονται από την κρατική μέριμνα, αλλά αντιθέτως διώκονται και εξοντώνονται οριστικά. Ετσι τίποτε πλέον δεν θα θυμίζει στον ευκατάστατο, νομοταγή και ευυπόληπτο Ευρωπαίο πολίτη ότι υπάρχουν σήμερα αναξιοπαθούντες.
Οι παρακάτω ειδήσεις είναι απόλυτα αληθινές και συμβαίνουν στην Ευρώπη του 21ου αιώνα: «Με πρόστιμο που θα αγγίζει τα 750 ευρώ, θα τιμωρούνται οι άστεγοι στη Μαδρίτη. Στην Ισπανία, οι περιφέρειες είναι ελεύθερες να νομοθετούν κατά το δοκούν για την επαιτεία. Η Ana Botella, δήμαρχος της Μαδρίτης, αποφάσισε να ποινικοποιήσει τη φτώχεια και να επιβάλει "νόμιμο σαδισμό" σε χιλιάδες ανθρώπους που δεν έχουν εισόδημα. Ετοιμάζει επίσης σχέδιο νόμου, που θα επιφέρει κυρώσεις στους ανθρώπους που είναι αναγκασμένοι να ζουν στο δρόμο, να ζητιανεύουν ή να πλένουν παρμπρίζ αυτοκινήτων για να επιβιώσουν.
»Ακόμη, προβλέπεται η επιβολή κυρώσεων και πρόστιμο 750 ευρώ για όσους ζητιανεύουν στις εισόδους εμπορικών κέντρων, γραφείων, σχολείων και νοσοκομείων, κοιμούνται σε παγκάκι ή πωλούν χαρτομάντιλα στα φανάρια, για να εξασφαλίσουν ένα γεύμα».
Ολα αυτά συμβαίνουν τώρα στην Ισπανία, αφού έχουν προηγηθεί εξώσεις ανθρώπων από τα σπίτια τους, αλλά και από το Δημόσιο Στεγαστικό Φορέα της χώρας, όπου μπορούσαν να φιλοξενούνται όσοι το είχαν ανάγκη.
Σύμφωνα με την Ισπανική Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, 1 στους 5 ζει σε συνθήκες φτώχειας, πάνω από 2 εκατομμύρια παιδιά δεν σιτίζονται κανονικά και περίπου το 30% των νοικοκυριών είναι υποθηκευμένα λόγω απλήρωτων στεγαστικών δανείων, για τα οποία οι ιδιοκτήτες τους απειλούνται με πλειστηριασμό ακινήτου. Γρηγορείτε λοιπόν και προσεύχεσθε διότι αυτά που συμβαίνουν τώρα στην Ισπανία έρχονται με ταχύτατους ρυθμούς και στη νυν στενάζουσα Ψωροκώσταινα. Με τις ευλογίες του δικομματισμού και τις πιέσεις της τρόικας χιλιάδες Ελληνες θα χάσουν τα σπίτια τους εντός του 2014.
Οι βαθιά άρρωστες ευρωπαϊκές κοινωνίες έχουν οδηγηθεί σε πλήρη απάθεια, έτσι ουδεμία αντίσταση υπάρχει πλέον στη μαζική αυτή ανθρωποφαγία. Στην Ισπανία τοποθετούν μάλιστα καρφιά στα πλατύσκαλα της εισόδου των κατοικιών για να μην μπορούν να ξαπλώσουν πάνω τους οι άστεγοι, οι φωτογραφίες στο Διαδίκτυο είναι απίστευτες και συγκλονιστικές. Εδώ θυμήθηκα το χριστουγεννιάτικο παραμύθι του Χανς Κρίστιαν Αντερσεν «Το κοριτσάκι με τα σπίρτα». Μια άπορη και άστεγη μικρούλα, χωρίς κανέναν στον κόσμο, που πουλούσε σπίρτα στο δρόμο.
Κανείς δεν αγόραζε σπίρτα και εκείνη άρχισε να καίει ένα ένα τα σπίρτα για να ζεσταθεί μέσα στην παγωνιά. Αποκαμωμένη και θλιμμένη, κούρνιασε κάποια στιγμή στο πλατύσκαλο της πόρτας ενός πλούσιου σπιτιού. Κάποια στιγμή άνοιξε η πόρτα και οι νοικοκυραίοι βρήκαν το κορίτσι να κοιμάται πάνω στο χιονισμένο πλατύσκαλο, παγωμένη και τριγυρισμένη από αναρίθμητα σπίρτα. Συγκινήθηκαν και πήραν στην αγκαλιά τους τη δύστυχη μικρή, την έβαλαν στο σπίτι τους.
Ο κόσμος άλλαξε πολύ από τότε, το κοριτσάκι με τα σπίρτα δεν θα μπορούσε σήμερα να ξαπλώσει στο παγωμένο πλατύσκαλο γιατί εκεί οι νοικοκυραίοι θα είχαν τοποθετήσει καρφιά, έτσι κανείς άστεγος δεν θα μπορούσε να σταθεί. Το πολύ πολύ να «την έβγαζε» σε κάποιο κρατητήριο, αναγκαστικά, γιατί δεν θα μπορούσε βέβαια να πληρώσει το πρόστιμο για τους άστεγους. Καημένε, Αντερσεν, τι είδους παραμύθια θα έγραφες άραγε σήμερα με αυτά που θα έβλεπες; Πιθανά να είχες γίνει αυτόχειρας.

Υπαρκτός καπιταλισμός


Έντυπη Έκδοση 

ΚΑΤΑΣΤΡΕΦΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΠΡΟΣ ΟΦΕΛΟΣ ΤΩΝ ΠΛΟΥΣΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΙΣΧΥΡΩΝ

Υπαρκτός καπιταλισμός

Η λεγόμενη «χρηματιστικοποίηση » της οικονομίας, που είναι όντως ιδιαίτερα επιρρεπής σε χρηματοοικονομικές κρίσεις και καταρρεύσεις όπως έδειξε ο Χαϊμαν Μίνσκι , δεν μπορεί να νοηθεί ανεξάρτητα από τις διαδικασίες παραγωγής η τις εξελίξεις στην πραγματική οικονομία
Ο υπαρκτός καπιταλισμός είναι ένα σύστημα που υπερασπίζεται με πάθος τα συμφέροντα του 1% έναντι των συμφερόντων της υπόλοιπης κοινωνίας. Αποτελούν απλά συνέπειες της χρηματοοικονομικής κρίσης του 2008 τα μεγάλα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα -ύφεση ή στάσιμη ανάπτυξη, ραγδαία αυξανόμενη ανεργία, χαμηλές προοπτικές για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, έλλειψη ζήτησης, διεύρυνση του χάσματος μεταξύ των εχόντων και των μη εχόντων, κοινωνικός αποκλεισμός- που αντιμετωπίζουν σήμερα τόσο η Ευρώπη όσο και οι Ηνωμένες Πολιτείες;
Υπάρχουν ισχυρά επιχειρήματα ότι όλα αυτά τα σοβαρά ζητήματα δεν οφείλονται απλά σε μια σοβαρή χρηματοοικονομική κρίση με επίκεντρο τον ανεπτυγμένο κόσμο, αλλά στο γεγονός ότι ο σημερινός καπιταλισμός αδυνατεί πλέον να λειτουργήσει έστω με στοιχειώδη τρόπο που να μπορεί να συμβάλει στη διατήρηση μιας βιώσιμης και ισόρροπης ανάπτυξης.
Η λεγόμενη «χρηματιστικοποίηση» της οικονομίας, που είναι όντως ιδιαίτερα επιρρεπής σε χρηματοοικονομικές κρίσεις και καταρρεύσεις όπως έδειξε ο Χάιμαν Μίνσκι, δεν μπορεί να νοηθεί ανεξάρτητα από τις διαδικασίες παραγωγής ή τις εξελίξεις στην πραγματική οικονομία. Ο αναπτυγμένος καπιταλισμός εμφάνιζε σοβαρές διαρθρωτικές πιέσεις και παραμορφώσεις για αρκετές δεκαετίες πριν από την έκρηξη της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2007-08, όπως η κρίση υπερπαραγωγής, εμπορικά ελλείμματα, αδυναμία στην αύξηση νέων θέσεων εργασίας, καθώς και αυξημένα επίπεδα δημόσιου και ιδιωτικού χρέους.
Πράγματι, το κύμα χρηματιστικοποίησης, που πολλοί έχουν ονομάσει «καπιταλισμό καζίνο» ή «καπιταλισμό του χρηματιστηρίου», αλλά που στην ουσία ισοδυναμεί με την απορρύθμιση των γιγαντιαίων χρηματοπιστωτικών/χρηματοοικονομικών οντοτήτων με την ικανότητα να διαμορφώνουν και να ελέγχουν τη μοίρα εθνικών οικονομιών, ξεκίνησε ως απόρροια των διαρθρωτικών προβλημάτων που ήταν συνδεδεμένα με τη μεταπολεμική δομή της καπιταλιστικής συσσώρευσης, η κατάρρευση της οποίας στα μέσα της δεκαετίας του 1970 απειλούσε την επέκταση του καπιταλισμού. Ως εκ τούτου, η «χρηματιστικοποίηση» δεν προκύπτει από το πουθενά, αλλά αναδύεται ως εναλλακτικό μοντέλο στην παρακμή της μεταπολεμικής δομής της συσσώρευσης.
Στην εποχή της χρηματιστικοποίησης της οικονομίας, και κυρίως στην εποχή της λιτότητας μετά την χρηματοοικονομική κρίση του 2008, ο μηχανισμός κίνησης για τη μεγιστοποίηση του κέρδους λαμβάνει τη μορφή της απόλυτης συμπίεσης των μισθών και άλλων μορφών εκμετάλλευσης, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικοποίησης των ιδιωτικών απωλειών, τη βίαιη μεταβίβαση δημοσίων περιουσιακών στοιχείων στον ιδιωτικό τομέα και τη δημιουργία ενός καθεστώτος πεονίας χρέους.
Με την επικράτηση της χρηματιστικοποίησης της οικονομίας (η κινητήρια δύναμη πίσω από την παγκοσμιοποίηση και τη διαμόρφωση του σημερινού νεοφιλελεύθερου πρότζεκτ), η οικονομική μεγέθυνση, οι προοπτικές απασχόλησης και το βιοτικό επίπεδο επιδεινώνονται σημαντικά σε όλο τον ανεπτυγμένο καπιταλιστικό κόσμο. Αυτό αποδεικνύεται εύκολα όταν συγκρίνουμε τα ποσοστά ανάπτυξης και ανεργίας την εποχή του «ελεγχόμενου καπιταλισμού» (1945-1973) με τα επίπεδα ανάπτυξης και ανεργίας την εποχή της νεοφιλελεύθερης τάξης πραγμάτων (1979 έως σήμερα).
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, καθώς και σε όλο το φάσμα του ανεπτυγμένου καπιταλιστικού κόσμου, η επίδραση της χρηματοοικονομίας στην ανάπτυξη είναι αρνητική, όπως αποκαλύπτει πρόσφατη μελέτη των οικονομολόγων Stephen Gecchetti και Enisse Kharroubi για την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (βλ. Stephen Gecchetti and Enisse Kharroubi, «Reassessing the impact of finance on growth»).
Με την κυριαρχία της χρηματοοικονομίας, οι επενδύσεις στην πραγματική οικονομία μειώνονται σε σημαντικό βαθμό και οι μισθοί παραμένουν στάσιμοι από τα τέλη της δεκαετίας του 1970. Το αποτέλεσμα είναι η άνοδος μιας νέας «Επίχρυσης Εποχής», με ανανεωμένες αξιώσεις για την ανωτερότητα του δαρβινικού καπιταλισμού.
Την ίδια στιγμή, ο φτωχός και εργαζόμενος πληθυσμός θεωρείται ως μια μορφή ενόχλησης στον γαλαξία όπου κατοικούν οι πλούσιοι. Κάπως έτσι ξεκινά ο ανελέητος πόλεμος των πλουσίων στους μισθούς και τις συνθήκες εργασίας των απλών ανθρώπων, με τα μέσα ενημέρωσης να διεξάγουν συστηματικά ανά διαστήματα υποτιμητικές εκστρατείες απέναντι στην ταυτότητα της εργατικής τάξης.
Οσον αφορά την αύξηση των δημοσίων ελλειμμάτων και τη διόγκωση του κρατικού χρέους, οι εξελίξεις αυτές οφείλονται κυρίως στις ύπουλες φορολογικές πολιτικές που ευνοούν τους πλούσιους και τα εταιρικά περιουσιακά στοιχεία, και οι οποίες σχετίζονται με την κυριαρχία του χρηματιστικού κεφαλαίου στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία. Ακόμη και στις χώρες του μεσογειακού νότου (Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία) που πλήττονται σήμερα ιδιαίτερα από την κρίση, και οι οποίες έχουν δαιμονοποιηθεί από τους βόρειους εταίρους τους στην Ευρωζώνη και τα διεθνή ΜΜΕ για τη δήθεν «σπάταλη» συμπεριφορά τους, οι αποκαλούμενες «σοσιαλιστικές» κυβερνήσεις εφάρμοσαν μεθοδικά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες αντιδραστικές παρά προοδευτικές κοινωνικές πολιτικές (βλ., το άρθρο του γράφοντος, C. J. Polychroniou «The Mediterranean Conundrum Crisis in the European Periphery». Economic and Political Weekly, Vol, XLVII, Νο. 21, May 26, 2012).
Από την άποψη της πολιτικής οικονομίας, το τέλος του κοινωνικού συμβολαίου στην Ευρώπη και το ξεχαρβάλωμα των κοινωνικών επιδομάτων στις Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να γίνει κατανοητό ως αντανάκλαση στη μετατόπιση της ισορροπίας δυνάμεων μεταξύ εργασίας και κεφαλαίου, παρά ως απόρροια της λογικής των αγνών οικονομικών. Η νεοσυντηρητική αντεπανάσταση που ξεκίνησαν αρχές της δεκαετίας του '80 η Θάτσερ και ο Ρέιγκαν στη Μεγάλη Βρετανία και στις ΗΠΑ, αντίστοιχα, αποτελεί ταξικό πόλεμο από τα πάνω εκ μέρους του χρηματιστικού κεφαλαίου και των μεγάλων επιχειρήσεων με τη χρήση της εξουσίας του κράτους.
Είναι μέσω της εφαρμογής αυτού του αναλυτικού φακού που μπορούμε να κατανοήσουμε σήμερα τη μανία των Ρεπουμπλικανών με το «ταβάνι χρέους» και τη σφαγή στα επιδόματα και τις δημόσιες υπηρεσίες στη σύγχρονη Αμερική. Η ίδια ανάλυση μπορεί επίσης να μας οδηγήσει σε μια σταθερή κατανόηση του ανορεκτικού πνεύματος που κυριαρχεί στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ενωσης, παρά την έλλειψη ανάπτυξης και το σοβαρό πρόβλημα ανεργίας που πλήττει το μεγαλύτερο μέρος της Ευρωζώνης.
Εν ολίγοις, ο υπαρκτός καπιταλισμός έχει απολέσει οποιοδήποτε πρόσχημα περί ενός κοινωνικά υπεύθυνου οικονομικού συστήματος και μεριμνά σχεδόν αποκλειστικά για τις ανάγκες και τα συμφέροντα των πλουσίων και των ισχυρών με την επιβολή πολιτικών που είναι βλαβερές για την υπόλοιπη κοινωνία. Ο υπαρκτός καπιταλισμός είναι ένα σύστημα που υπερασπίζεται με πάθος τα συμφέροντα του 1% έναντι των συμφερόντων της υπόλοιπης κοινωνίας. Αυτό εξηγεί γιατί οι πλούσιοι, οι μεγάλες επιχειρήσεις και τράπεζες τα πάνε τόσο καλά σε μια περίοδο που οι στρατιές των ανέργων συνεχίζουν να αυξάνονται και ένα σημαντικό ποσοστό του εργαζόμενου πληθυσμού παλεύει απλά για να επιβιώσει.
Κατ' ουσίαν, συνεπώς, εδώ δεν έχουμε να κάνουμε τόσο με μια πραγματική καπιταλιστική κρίση όσο με μια ενορχηστρωμένη προσπάθεια εκ μέρους του πλέον ισχυρού τμήματος του κεφαλαίου να γυρίσει τον τροχό της ιστορίας εις βάρος του εργαζόμενου πληθυσμού σε μια περίοδο οικονομικής στασιμότητας.
* Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στο αμερικανικό ηλεκτρονικό έντυπο Truthout και αναρτήθηκε σε πολλές δεκάδες ιστοσελίδες, ανάμεσα στις οποίες είναι και αυτή του Occupy the World.

Τρίτη 24 Δεκεμβρίου 2013

Δάσκαλοι και συγκέντρωση υπογραφών: πλεονεκτήματα και αβλεψίες

ΑπόψειςΕνημέρωσηΠαιδείαΠολιτική — December 23, 2013 10:30 pm | 45 Το είδαν>

Δάσκαλοι και συγκέντρωση υπογραφών: πλεονεκτήματα και αβλεψίες


3
Δάσκαλοι και συγκέντρωση υπογραφών: πλεονεκτήματα και αβλεψίες
Γράφει ο   Ευθύμης Τσιλικίδης
Το έγγραφο της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας για τη συγκέντρωση υπογραφών έφτασε στα δημοτικά σχολεία κάπως απρόσμενα, εντούτοις σε μια πολιτική στιγμή που η αγανάκτηση της μεγάλης πλειοψηφίας των εκπαιδευτικών είναι πασίδηλη.
Σκίτσο του Στάθη από το enikos.gr
Σκίτσο του Στάθη από το enikos.gr
Είδαμε συναδέλφους που απέφευγαν μετά βδελυγμίας την πολιτικολογία να προβληματίζονται, να προσπαθούν να συγκροτήσουν τη σκέψη τους, να ξεπερνούν τις όποιες φοβίες τους, να συνομιλούν, να τοποθετούνται δημόσια πράττοντας το αυτονόητο: εκφράζοντας ελεύθερα τη γνώμη τους σε μια συλλογική διαδικασία.
Στα περισσότερα σχολεία, ειδικά σε αυτά που θα μπορούσαμε χωρίς δισταγμούς να χαρακτηρίσουμε πολιτικοποιημένα, η λίστα των επώνυμων υπογραφών συμπληρώθηκε γρήγορα, με συνοπτικές διαδικασίες. Οι πληροφορίες όμως αναφέρουν ότι σε κάποια άλλα το έγγραφο δεν άγγιξε. Αν και μετά την παράταση που δόθηκε η διαδικασία ακόμη τρέχει, θα καταγράψω κάποιες ανησυχίες μου με τον κίνδυνο να διαψευστώ ευχάριστα από την προσδοκώμενη καθολική απόρριψη των επίδικων νομοθετημάτων από τους/τις συναδέλφους.
Πλεονεκτήματα  
Πέρα από το γεγονός ότι η πρόταση ενεργοποιεί και πάλι το σύνολο των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας σε μια περίοδο όπου η συνδικαλιστική δράση εστιάζει κυρίως στο μπλοκάρισμα των συναντήσεων για την αξιολόγηση, υπάρχουν στην πρόταση της Ομοσπονδίας κάποια φανερά πλεονεκτήματα:
Η συγκέντρωση υπογραφών δίνει τη δυνατότητα να μην συγχέονται τα ενίοτε χαμηλά ποσοστά των απεργιών των εκπαιδευτικών με την πραγματική πολιτική τους βούληση, παρακάμπτοντας έτσι την αυξημένη στην περίοδο αυτή οικονομική τους δυσχέρεια, η οποία επιδρά αρνητικά στην πραγματοποίηση πολυήμερων απεργιών και δημιουργεί μια στρεβλή εικόνα υποτιθέμενης συναίνεσης στα κυβερνητικά σχέδια.
Επίσης δίνεται δυνατότητα έκφρασης σε όλους όσους για διάφορους λόγους αντιμετωπίζουν δυσκολίες να παρευρεθούν ενεργά στις συνελεύσεις και, κατά κάποιο τρόπο, θέτει τους εκπαιδευτικούς προ των πολιτικών ευθυνών τους. Αποτελεί ένα πρώτο βήμα για μια νέα, αναγκαία είσοδο της πολιτικής στο χώρο της εκπαίδευσης, τουλάχιστον εκεί που αυτό δεν έχει συμβεί. Θα τολμούσα να ισχυριστώ ότι ο εκπαιδευτικός συνδικαλισμός μεγεθύνει την πολιτική βάση του. Βέβαια, στο σημείο αυτό είναι αναγκαίο να επισημανθεί το αυτονόητο: καμιά υπογραφή δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη φυσική παρουσία, την τεράστια σημασία της συνάθροισης και προσέγγισης των σωμάτων στις συνελεύσεις, στις συγκεντρώσεις και στις πορείες διαμαρτυρίας.
Τρίτον, προσφέρει ένα επικοινωνιακό όπλο στις ομοσπονδίες των εκπαιδευτικών για την κατάρριψη των κυβερνητικών επιχειρημάτων περί έλλειψης ενότητας, αυθαίρετων ισχυρισμών της συνδικαλιστικής ηγεσίας και, ακόμη περισσότερο, συναίνεσης των εκπαιδευτικών στα νομοθετήματα. Στο σημείο αυτό δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η εικόνα που προσπαθεί να δημιουργήσει η κυβέρνηση στην κοινή γνώμη για τη στάση ενός από τα πιο πολυπληθή συνδικάτα της χώρας επιδρά αρνητικά στη διάθεση αντίστασης της υπόλοιπης κοινωνίας. Οι εκπαιδευτικοί, ως η κοινωνική ομάδα των υπαλλήλων που δε χρειάστηκε την κυβερνητική εύνοια για να εισαχθεί στο Δημόσιο και με σχετικά πλούσια παιδεία (όπως φαίνεται από την κοινωνική και πολιτική δράση, τους τίτλους σπουδών κλπ.), είναι μάλλον αυτή τη στιγμή ο κύριος στόχος, το επόμενο βήμα της προσπάθειας  καθυπόταξης του πλήθους, της μετατροπής του σε μια φοβισμένη, πειθήνια, εύπλαστη μάζα.
Τέλος, η διεύρυνση της βάσης που αρνείται φανερά την αξιολόγηση δημιουργεί νέες δυνατότητες αξιοποίησης αυτού του δεδομένου αγωνιστικά και επικοινωνιακά, αν και αυτό είναι ζήτημα που θα συζητηθεί μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων.
Αβλεψίες
Υπάρχει ωστόσο και εύλογος προβληματισμός για την όλη διαδικασία και τα πιθανά αποτελέσματά της. Δεν θα σχολιάσω την ποιότητα του κειμένου που συνόδευσε τη λίστα υπογραφών, την καταλληλότητα της χρονικής στιγμής που αποφασίστηκε η δράση ή την άποψη ότι θα έπρεπε να έχει προηγηθεί μια καμπάνια για τη διαδικασία. Νομίζω ότι ο σκεπτικισμός για όλα αυτά είναι ήσσονος σημασίας. Άλλωστε τα επίδικα ζητήματα βρίσκονται στην ατζέντα της εκπαιδευτικής πολιτικής εδώ και χρόνια, ενώ η απάντηση της πλειοψηφίας των εκπαιδευτικών είναι δεδομένη. Υπάρχουν πιο ουσιαστικές ενστάσεις που πρέπει να εξετάσουμε.
Πρώτα αυτή που στρέφεται ενάντια στην επιλογή της διαδικασίας των επώνυμων υπογραφών. Όλοι γνωρίζουμε ότι ο μέσος πολίτης σ’ αυτή τη χώρα εξαντλεί την πολιτική δράση του με τη συμμετοχή του στη μυστική ψηφοφορία των βουλευτικών, δημοτικών κλπ. εκλογών, όποτε αυτές προκηρύσσονται. Είμαστε βέβαιοι ότι όλοι οι δάσκαλοι θα θελήσουν να εκφράσουν την αντίθεσή τους φανερά; Ότι θα φανούν οι ίδιοι πιο τολμηροί από το μέσο ψηφοφόρο παρότι η κυβερνητική τρομοκρατία αυξάνεται καθημερινά; Ότι θα ξεχάσουν πως την επομένη της ανοιχτής αντίθεσής τους η στάση τους ενδέχεται να συνυπολογιστεί στην πιθανή αξιολόγησή τους;
Ένας δεύτερος, σιβαρότερος λόγος είναι ότι η λίστα υπογραφών διεκπεραιώνει μια συλλογική διαδικασία αντίστασης με έναν τρόπο ατομικό. Τι εννοώ; Είναι τελείως διαφορετική η συγκέντρωση των συναδέλφων, η συνομιλία και η συναπόφαση στα πλαίσια της συνεδρίασης του Συλλόγου Διδασκόντων κάθε σχολείου από μια ξερή υπογραφή. Η συνεδρίαση δημιουργεί κλίμα εγγύτητας, επικοινωνίας, δημοκρατίας, ενότητας, αλληλεγγύης, εναντίωσης, αγώνα. Αντίθετα, η υπογραφή στο μυαλό κάποιων συνδέεται με τον ατομικισμό και τη διστακτικότητα, αν θυμηθούμε κάποια συχνόχρηστα τσιτάτα της καθομιλουμένης. Εδώ κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι η συνεδρίαση θα είχε προηγηθεί, αλλά εγώ δεν είμαι καθόλου βέβαιος αν αυτό έχει τηρηθεί σε όλα τα σχολεία με την απαιτούμενη αυστηρότητα και θα το τεκμηριώσω ευθύς αμέσως συνδέοντάς το με τον ρόλο των διευθυντών στην παράγραφο που ακολουθεί.
Ποια ήταν η στάση των διευθυντών στη διαδικασία συγκέντρωσης υπογραφών; Είναι σίγουρο ότι οργανώθηκε συνεδρίαση του Συλλόγου Διδασκόντων με την απαιτούμενη σπουδή για τη συμμετοχή όλων; Είναι σίγουρο ότι, καθώς πλησιάζουν οι ημέρες των γιορτών και τα σχολεία ασχολούνται με εκδηλώσεις, δεν χρησιμοποιήθηκαν προφάσεις για να ολοκληρωθεί πρόχειρα η διαδικασία; Είναι σίγουρο ότι κάποιοι φιλοκυβερνητικοί διευθυντές (δηλαδή ένα σημαντικό ποσοστό αυτού του συνόλου) δεν άσκησαν πιέσεις και εκφοβισμούς για να μην υπογραφεί η λίστα; Είναι σίγουρο ότι δεν μεθοδεύτηκαν ήπιοι τρόποι για να υποβαθμιστεί και να υπονομευτεί η πολιτική σημασία της δράσης;
Προσωπικά εκτιμώ ότι, δυστυχώς, αρκετά από τα παραπάνω έχουν συμβεί και πως αυτό θα φανεί στα αποτελέσματα. Αναρωτιέμαι όμως: πώς πρέπει να αντιδράσει η Ομοσπονδία στην περίπτωση που κάποιος διευθυντής κάνει χρήση του αξιώματός του για να ασκήσει πολιτική επιρροή ή ακόμη και εκφοβισμό; Το ζήτημα είναι ιδιαίτερα σοβαρό. Από τη στιγμή που ο διευθυντής αποκτά εξουσίες με την αξιολόγηση, στην ουσία, όσο δημοκράτης και να είναι ο ίδιος, η δημιουργία ιεραρχικής δομής εντός του Συλλόγου Διδασκόντων καταργεί άμεσα την πολιτική ισότητα των μελών του. Αυτό, πέρα απ’ το ότι αποτελεί ένα πρόσθετο επιχείρημα ενάντια στην αξιολόγηση, θέτει έναν έντονο προβληματισμό για τη νομιμότητα της πολιτικής συμμετοχής και της δημοκρατικής δράσης των διευθυντών. Φοβάμαι πως, με την κατάργηση της πολιτικής ισότητας, δεν θα είναι καθόλου άδικη η εξαίρεση και η απομάκρυνση κάποιων διευθυντών από τις πολιτικές διαδικασίες που αφορούν το συνδικάτο. Πρόκειται για ένα ζήτημα που η ΔΟΕ θα πρέπει -κατά τη γνώμη μου- να αντιμετωπίσει άμεσα, διεκδικώντας επίμονα μια θέσπιση (ή αυτοθέσπιση αν η πολιτεία κλείνει τ’ αυτιά της) που να προστατεύει επαρκώς το δημοκρατικό χαρακτήρα των ενδοσχολικών συνεδριάσεων, τη δημοκρατική λειτουργία γενικώς.
Σκίτσο του Στάθη από το enikos.gr
Σκίτσο του Στάθη από το enikos.gr
Ένα τέταρτο ζήτημα που αναμένεται να επηρεάσει τα αποτελέσματα είναι η πολιτική στάση μιας μερίδας εκπαιδευτικών (πέρα από όσους συμφωνούν με τα νομοθετήματα), οι οποίοι εκτιμώ ότι δεν θα υπογράψουν. Πρόκειται για όσους απέχουν σταθερά από την πολιτική για τους δικούς τους λόγους: ο εθελόδουλος (αυτός που για δικούς του  λόγους αδυνατεί να καταλάβει ότι οι πολλοί μπορούν να υπερισχύσουν των λίγων), ο ατομικιστής (π.χ. ο αδιάφορος που βρίσκεται ήδη στο βαθμό Β), ο βολεμένος (ο/η σύζυγος σε νοικοκυριό ανώτερης τάξης), ο κάθε λογής μηδενιστής, θα απέχουν σίγουρα από αυτή όπως και από κάθε άλλη συνδικαλιστική – πολιτική διαδικασία.
Για όλους τους παραπάνω λόγους εκτιμώ ότι η συλλογή υπογραφών πιθανόν να αποφέρει αποτελέσματα κατώτερα του αναμενομένου, κάτι που η Ομοσπονδία πρέπει να είναι έτοιμη να διαχειριστεί και να «μπαλώσει» επικοινωνιακά προστρέχοντας σε ενδεχομένως πολύπλοκες και σχοινοτενείς αναλύσεις, αλλά και να χρεωθεί η ίδια ως εσφαλμένη πολιτική επιλογή.
Αντίθετα, όπως υποστήριξα σε κείμενο μου στις 24/11/13 στην ιστοσελίδα alfavita.gr, η διενέργεια πανεκπαιδευτικών ψηφισμάτων με ψηφοφορία που δεν θα κοινοποιηθεί ονομαστικά θα υποχρέωνε (μέσω της παρουσίας τους στους συλλόγους) περισσότερους εκπαιδευτικούς να εκφράσουν την άποψη τους παρακάμπτοντας ταυτόχρονα τις όποιες φοβίες τους, αφού θα αφαιρούσε από το οπλοστάσιο των συντηρητικών – φοβισμένων το επιχείρημα ότι η ψήφος ενάντια στην αξιολόγηση θα μπορούσε να επισύρει μελλοντικές τιμωρίες. Εδώ η Ομοσπονδία θα φρόντιζε απλώς να ζητήσει και να ελέγξει αν τα ψηφίσματα ανά σύλλογο διδασκόντων διεξήχθησαν κανονικά στα σχολεία όλης της επικράτειας και να αθροίσει τα νούμερα των ψηφοφόρων. Επιπλέον, η συνέλευση θα ενίσχυε την πολιτικοποίηση και το αγωνιστικό κλίμα για περαιτέρω δράσεις.
Παρ’ όλα αυτά, οι ανησυχίες που διατυπώνω σχετικά με την πρόταση της Ομοσπονδίας δε σημαίνουν ότι δεν την υιοθετώ. Υπάρχει ένα πολύ ισχυρό επιχείρημα υπέρ της συμμετοχής στη διαδικασία των υπογραφών: αν ενδώσουμε στις φοβίες μας, απεμπολούμε εμπράκτως τα δημοκρατικά μας δικαιώματα. Αυτό και μόνον αρκεί για να σπεύσουμε να το υπογράψουμε επώνυμα, με ακόμη περισσότερο πάθος, διατρανώνοντας την πρόθεσή μας να αντισταθούμε σε μια κοινωνία και μια εκπαίδευση μόνο κατ’ όνομα δημοκρατική. Συνεπώς το κίνητρο της συγγραφής αυτού του κειμένου είναι να συνεισφέρω, αν αυτό είναι δυνατό, στη μέγιστη δυνατή αποτελεσματικότητα των διεκδικήσεων του εκπαιδευτικού κινήματος, ζήτημα το οποίο πρέπει να απασχολεί κάθε συνάδελφο.
Σκέφτομαι πως είναι πολύ πιθανό κάθε συνεπής συνδικαλιστής να διαβάζει αυτές τις γραμμές με δυσφορία ή αποστροφή. Αντιλαμβάνομαι απόλυτα μια τέτοια στάση. Ως ελεύθεροι άνθρωποι και επιστήμονες εκπαιδευτικοί, είναι πολύ δύσκολο να δεχτούμε ότι, στην εποχή μας, φτάνουμε στο σημείο να διεξάγουμε μια τέτοια συζήτηση, όπου επανεξετάζονται αυτονόητες στάσεις ή κεκτημένα δικαιώματα δεκαετιών και υπενθυμίζονται στοιχειώδεις επαγγελματικές και συνδικαλιστικές υποχρεώσεις. Αν επιχείρησα κάτι τέτοιο, αυτό οφείλεται στην πεποίθησή μου ότι, δυστυχώς, ως συλλογικό πολιτικό υποκείμενο δεν έχουμε καταφέρει να σταθούμε στο ύψος των περιστάσεων και, επίσης, ότι μπορούμε να γίνουμε καλύτεροι από αυτό που είμαστε, μόνον αν γνωρίζουμε ακριβώς ποιοι πραγματικά είμαστε. Κι αυτό το τελευταίο η ΔΟΕ αλλά και καθένας από μας δεν πρέπει να το παραγνωρίζει.