Δευτέρα 30 Ιουνίου 2014

Σοπενχάουερ: Για τις διαφορές μεταξύ των ηλικιών


Σοπενχάουερ: Για τις διαφορές μεταξύ των ηλικιών

10:09 | 28 Ιουν. 2014
Ήδη απ’ την παιδική μας ηλικία διαμορφώνεται το υπόβα­θρο της αντίληψής μας για τον κόσμο, και ταυτόχρονα η ρηχότητα ή το βάθος της: αργότερα συμπληρώνεται και ολοκληρώνεται, χωρίς όμως να αλλάζει στην ουσία της.
Άρα οι ηθικές και πνευματικές αξίες δε μας έρχονται απέξω, αλλά προέρχονται απ’ τα βάθη της ίδιας μας της ύπαρξης.
Καμιά παιδαγωγική και κανένας Πεσταλότσι (Ελβετός παιδαγωγός) δεν μπορεί από ένα τούβλο να δημιουργήσει έναν σκεπτόμενο άνθρωπο: ποτέ και σε καμία περίπτωση! Όποιος γεννήθηκε τούβλο, τούβλο θα πεθάνει. [... ]
Όταν είμαστε νέοι, έχουμε την αυταπάτη ότι κατά τη διάρ­κεια της ζωής μας τα σημαντικά γεγονότα και οι σοβαροί άνθρωποι θα εμφανίζονται μπροστά μας με νταούλια και βιολιά: όταν όμως γερνάμε και κοιτάζουμε αναδρομικά τη ζωή μας, συνειδητοποιούμε ότι καθετί το σημαντικό μπήκε σ’ αυτήν απαρατήρητο κι απ’ την πίσω πόρτα.
Μπορεί επίσης, απ’ όσα έχουμε δει μέχρι τώρα, να συγκρί­νουμε τη ζωή μ’ ένα κεντημένο ύφασμα. Στο πρώτο μισό της ζωής μας βλέπουμε την καλή του πλευρά, στο δεύτερο μισό βλέπουμε την πίσω όψη του: κι αυτή δεν είναι πολύ όμορφη, είναι όμως πολύ πιο διδακτική, γιατί εκεί βλέ­πουμε το πώς συσχετίζονται μεταξύ τους τα νήματα. [... ]
3-train
Κάθε προικισμένος άνθρωπος, κάθε άνθρωπος που δεν ανήκει στα θλιβερά 5/6 της ανθρωπότητας που είναι εκ φύσεως μειονεκτικά, όταν περάσει τα σαράντα είναι δύσκολο να μη δείξει κάποια στοιχεία μισανθρωπισμού. Γιατί κρίνοντας απ’ τον εαυτό του, έχει καταλήξει στα συμπεράσματά του σχετικά με τους άλλους κι έχει ανα­καλύψει, πως σε ότι αφορά το κεφάλι αλλά και την καρ­διά, πολλές φορές μάλιστα και τα δύο, έχει φτάσει σ’ ένα επίπεδο που οι άλλοι αδυνατούν να φτάσουν γι’ αυτό και αποφεύγει την οποιαδήποτε σχέση μαζί τους. Για τον ίδιο λόγο, ο καθένας αγαπάει ή μισεί τη μοναξιά του, με άλλα λόγια την παρέα με τον εαυτό του, ανάλογα με το πόσο αξίζει ο ίδιος. [...]
Όταν είμαστε νέοι, ότι και να μας λένε οι άλλοι θεωρούμε πως η ζωή είναι ατέλειωτη και χρησιμοποιούμε το χρόνο μας απερίσκεπτα- όσο μεγαλώνουμε όμως, αρχίζουμε να κάνουμε οικονομία. Γιατί προς τα τέλη της ζωής μας, κάθε μέρα που ζούμε μας προκαλεί μια αίσθηση που μοιάζει μ’ αυτήν που έχει σε κάθε του βήμα ο εγκληματίας, όταν τον πάνε στο ικρίωμα.
Από τη σκοπιά της νιότης, η ζωή φαίνεται να εκτείνεται στο άπειρο μέλλον- απ’ τη σκοπιά των γηρατειών όμως, φαίνεται ότι δεν είναι παρά ένα σύντομο παρελθόν- άρα στην αρχή η ζωή μάς δίνει την εντύπωση ότι τα πράγματα είναι πολύ μακριά, σαν να κοιτάζουμε τον κόσμο ανάποδα μέσα από τον αντικειμενικό φακό του τηλεσκοπίου- ενώ προς το τέλος της ζωής είναι σαν να την κοιτάζουμε απ’ τον προσοφθάλμιο. Για να καταλάβουμε πόσο μικρή είναι η ζωή, πρέπει να έχουμε χρόνια στην πλάτη μας, πρέπει δηλαδή να έχουμε ζήσει πολύ. - Όταν είμαστε νέοι, ο ίδιος ο χρόνος φαίνεται να κυλάει πολύ πιο αργά- γι’ αυτό και το πρώτο τέταρτο της ζωής μας δεν είναι μόνο το ευτυχέ­στερο αλλά και το πιο παρατεταμένο- αφήνει πίσω του πιο πολλές αναμνήσεις. Κάθε άνθρωπος έχει να σου πει πολύ περισσότερα πράγματα για το πρώτο τέταρτο της ζωής του παρά για τις δύο επόμενες περιόδους μαζί. Μάλιστα, όπως συμβαίνει στην άνοιξη του έτους, έτσι και στην άνοιξη της ζωής, οι μέρες είναι κουραστικά μεγάλες- το φθινόπωρο όμως, είτε του έτους είτε της ζωής, αν και οι μέρες είναι μικρές, είναι πιο χαρούμενες και πιο ομοιόμορ­φες. Όταν η ζωή φτάσει στο τέλος της, δεν ξέρουμε καν πού έχουμε μείνει. [...]
surreal-photography-robert-jahns-19
Όσο περισσότερο ζούμε, τόσο λιγότερα γεγονότα μάς φαίνονται σημαντικά, ή αρκετά σπουδαία, για να θέλουμε να τα θυμόμαστε αργότερα, να τα κρατήσουμε δηλαδή σταθερά στη μνήμη μας: γι’ αυτό και μόλις περάσουν, τα ξεχνάμε. Περνάει λοιπόν ο χρόνος έτσι, χωρίς ν’ αφήνει ίχνη. [... ] Όσα πράγματα κάναμε στο παρελθόν, τα γεγο­νότα που συνέβησαν πριν από χρόνια, μοιάζουν με αντι­κείμενα στην ακτή, που για τον ναυτικό που απομακρύνε­ται γίνονται κάθε λεπτό που περνάει όλο και μικρότερα, λιγότερο αναγνωρίσιμα και λιγότερο ευδιάκριτα. Απ’ την άλλη μεριά, συμβαίνει καμιά φορά η μνήμη και η φαντα­σία να φέρνουν στο μυαλό μας κάποια παλιά ξεχασμένη σκηνή τόσο ζωντανά, σαν να συνέβη μόλις χτες- μας φαί­νεται έτσι πολύ κοντινή. [...]
Όσο μεγαλώνουμε ζούμε με όλο και λιγότερη συνείδηση. Τα πράγματα έρχονται και παρέρχονται χωρίς να μας κάνουν εντύπωση· σαν ένα έργο τέχνης που το έχουμε δει χιλιάδες φορές: κάνουμε αυτό που πρέπει να κάνουμε και μετά δεν ξέρουμε αν το έχουμε κάνει ή όχι. Και καθώς η ζωή γίνεται όλο και πιο ασυναίσθητη, επιταχύνεται και η γενικότερη ασυνειδησία, οπότε η ζωή περνάει όλο και πιο γρήγορα. [...] Οι ώρες του παιδιού διαρκούν περισσό­τερο απ’ τις μέρες του ηλικιωμένου. Γι’ αυτό και ο χρόνος της ζωής μας κινείται κι ο ίδιος επιταχυντικά, σαν μια μπί­λια που κυλάει σε κεκλιμένο επίπεδο- κι όπως σ’ έναν περιστρεφόμενο δίσκο η ταχύτητα κάθε σημείου εξαρτάται απ’ την απόστασή του απ’ το κέντρο, το ίδιο συμβαί­νει και με το χρόνο των ανθρώπων: όσο πιο πολύ απέχει από την αρχή της ζωής, τόσο πιο γρήγορα κινείται. [...] Ο χρόνος μάς φαίνεται πάντα πολύ λίγος και οι μέρες περ­νάνε σαν αστραπή.
Μιλάω βέβαια για ανθρώπους και όχι για γερασμένα ζώα. Απ’ αυτή την επιτάχυνση της ροής του χρόνου, στις μεγάλες ηλικίες εξαφανίζεται η ανία, ενώ απ’ την άλλη μεριά αμβλύνονται τα πάθη και οι συνέπειές τους, γι’ αυτό και σε γενικές γραμμές, το άχθος της ζωής είναι μικρότερο απ’ ότι στα νεανικά χρόνια, υπό την προ­ϋπόθεση της καλής υγείας: γι’ αυτό και τη χρονική περί­οδο που προηγείται της αδυναμίας και των δυσκολιών της προχωρημένης ηλικίας την ονομάζουν «τα καλύτερα χρό­νια». Απ’ την άποψη της άνεσης αυτό μπορεί να είναι αλή­θεια: η νεανική ηλικία ωστόσο έχει το πλεονέκτημα, ότι τα πάντα προκαλούν εντύπωση και το καθετί γράφεται στη συνείδηση ζωντανά και έντονα, ότι είναι τα πιο παρα­γωγικά χρόνια για το πνεύμα, αφού αποτελούν την ανθι­σμένη του άνοιξη. [...]
Γενικά μπορεί κανείς να πει ότι τα πρώτα σαράντα χρό­νια της ζωής μάς δίνουν το κείμενο, τα επόμενα τριάντα τα σχόλια πάνω στο κείμενο, τα οποία μας επιτρέπουν να καταλάβουμε για πρώτη φορά σωστά το νόημα, τις ανα­φορές, τα ηθικά διδάγματα και τις λεπτές έννοιες του κει­μένου.
sopenh
Προς τα τέλη της ζωής, συμβαίνει κάτι ανάλογο μ’ αυτό που γίνεται στο τέλος ενός χορού μεταμφιεσμένων: πέφτουν οι μάσκες. Τότε βλέπεις καθαρά ποιους ακρι­βώς είχες συναναστραφεί στη διάρκεια της ζωής σου. Γιατί τότε βγαίνουν οι χαρακτήρες των ανθρώπων πραγ­ματικά στο φως, οι πράξεις έχουν επιτέλους καρποφορή­σει, τα επιτεύγματα έχουν σωστά εκτιμηθεί και καθετί το ψεύτικο έχει γκρεμιστεί. Για όλα αυτά βέβαια χρειαζόταν πρώτα απ’ όλα χρόνος. [...]
Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι γενικά, και ανεξάρτητα από τις επιμέρους συνθήκες και τις ιδιαιτερότητες, η νιότη χαρακτηρίζεται από μια κάποια μελαγχολία και θλίψη, ενώ τα γηρατειά αντίθετα χαρακτηρίζονται από μια σχε­τική ευθυμία: και ο λόγος γι’ αυτό δεν είναι άλλος απ’ το γεγονός ότι ο νέος υπηρετεί δουλικά τον δαίμονα εκείνο, που δεν τον αφήνει ούτε στιγμή ήσυχο. Στο ίδιο αίτιο μπο­ρεί να αποδοθεί σχεδόν κάθε δυστυχία που καταδυνα­στεύει ή απειλεί τον άνθρωπο. Ο ηλικιωμένος όμως είναι χαρούμενος και γαλήνιος, μοιάζει με κάποιον που μετά από πολλά χρόνια έχει απαλλαγεί από τα δεσμά του, και κινείται πια ελεύθερα. - Από την άλλη μεριά ωστόσο πρέ­πει να ειπωθεί ότι, όταν σβήνει το σεξουαλικό ένστικτο, χάνεται ο πραγματικός πυρήνας της ζωής, και το μόνο που μένει είναι το κέλυφος' η ζωή δηλαδή μοιάζει με μια κωμωδία, που ξεκινάει με κανονικούς ηθοποιούς, και μετά συνεχίζει να παίζεται μέχρι το τέλος από κούκλες που έχουν φορέσει τα ρούχα των ανθρώπων.

tempx_schopenhauer
  ~ Άρθουρ Σοπενχάουερ – Η τέχνη να επιβιώνεις
Κατηγορία άρθρου:

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου