Δευτέρα 31 Ιουλίου 2017

H Χαμένη Άνοιξη του Στρατή Τσίρκα

Ο Στρατής Τσίρκας υπήρξε από τους αξιολογότερους πεζογράφους της μεταπολεμικής γενιάς. Το πραγματικό του όνομα ήταν Γιάννης Χατζηαντρέας (από παρατσούκλι του πατέρα του, Κώστα Χατζηαντρέα).
Ακολουθούν αποσπάσματα από το μυθιστόρημά του «Χαμένη Άνοιξη» (Κέδρος 1976), που αναφέρεται στην Αποστασία, την κυβερνητική αστάθεια, τη δολοφονία του Σωτήρη Πέτρουλα και γενικώς στο πολιτικό και κοινωνικό κλίμα λίγο πριν την Χούντα του 1967...
[…] Θέλουν τη Ελλάδα πόρνη να τους ανοίγει τα σκέλια στην ποδιά της Ακρόπολης να προμηθεύει μισοτιμής το ρίγος της αμαρτίας στις μαραγκιασμένες από τον πουριτανισμό ψυχές τους.
Μας θέλουν γκαρσόνια ταβερνιάρηδες μαστροπούς βαρκάρηδες επιβήτορες καμπαρετζήδες μπουζουξήδες χασισέμπορους αχ αμαν αμαν και συρτάκι αμε και Ζόρμπα δη Γκρηκ κι αυτοί ν’αρμέγουν τον τόπο το κρασί το λάδι τα πορτοκάλια τις ντομάτες τα ροδάκινα το βαμπάκι τα μάρμαρα το βωξίτη το λιγνίτη τα μεταλλεύματα και τον ιδρώτα του κόσμου.
Κοίτα που καταντήσαμε κάθε πολιτικός και κόκκινο φαναράκι στην πόρτα του και τ’όνομά του φωτισμένο σε ταμπελίτσα πλάι στο κουδούνι. Λουιζ Κλάρα Ρόζα Ντολόρες.
[…] Παραμερίστε διαφορές με Παπατζήδες ή Σβωλοτσιριμώκους, παράπονα και μνησικακίες για Λίβανους και Δεκέμβρηδες και λοιπά. Όλοι μαζί, όλοι μαζί, να σώσουμε τον τόπο, γιατί η Γερμανίδα λύσσαξε και θα τον ξεπατώσει….
[…] Σε άλλες χώρες που οι πολίτες ξέρουν τα δικαιώματά τους θα είχε αλλάξει από καιρό τέτοια κατάσταση. εδώ τα εδραιωμένα συμφέροντα, η μονοωλιακή εκμετάλλευση, τα «κλειστά επαγγέλματα» , το συνάλλαγμα που σπαταλιέται σε πολυτέλειες και αργομισθίες… Τετρακόσια χρόνια σκύβαμε το κεφάλι όταν σήκωνε τη φωνή κι ο τελευταίος αγάς. Ενάμιση αιώνα τώρα ελεύθερο κράτος κι ακόμη μας δυναστεύουν αγάδες κάθε λογής, από τον εισπράχτορα του λεωφορείου ως το διοοικητή της Εθνικής, απ’ τον Βαν Φλητ ως τους εξοχότατους της Πιουριφάι και Λαμπουίς, τους ανθύπατους της νέας Ρώμης στο κρατίδιο των Γραικύλων…
[…]Φοβάμαι πως δε θα την αποφύγουμε τη δικτατορία.
_ Γιατί τώρα τι έχουμε; ρώτησε ο Βάρναλης. Έχουμε δικτατορία των δωσίλογων με φερετζέ. Την παρουσιάζουμε για «αληθινή δημοκρατία». Και η δουλειά τους – δηλαδή η προδοσία του λαού – γίνεται. Καμαρώστε καθεστώς: πατημένο σύνταγμα, κυβέρνηση της μειοψηφίας, χιτλερική νομοθεσία, αστυνομοκρατία, παρακρατικοί δολοφόνοι, γερμανοντυμένοι «πατριώτες» και τα λοιπά…
***
Στρατής Τσίρκας (23 Ιουλίου 1911 – 27 Ιανουαρίου 1980)
Ο Στρατής Τσίρκας, το πραγματικό του όνομα ήταν Γιάννης Χατζηανδρέας, γεννήθηκε στο Κάϊρο το 1911. Εγραψε ποιήματα, διηγήματα, μυθιστορήματα και είναι ένας από τους σημαντικότερους κριτικούς και μελετητές του έργου του Κ.Καβάφη. Σπούδασε στην Αμπέτειο σχολή και μετά την αποφοίτησή του εργάστηκε ως υπάλληλος στο Κάϊρο, στην Ανω Αίγυπτο και στην Αλεξάνδρεια. Το 1930 γνωρίζεται με τον Καβάφη, έρχεται επίσης σε επαφή με το αριστερό κίνημα και εντάσσεται σ’ αυτό. Αναπτύσσει συνδικαλιστική δράση και οργανώνει αντι-ιμπεριαλιστικό κίνημα στην Ανω Αίγυπτο.
Οι εμπειρίες της επαφής του με τους ντόπιους και τις άθλιες συνθήκες διαβίωσής τους αποτελούν το υλικό για την ποιητική συλλογή του Φελλάχοι το 1937. Την ίδια χρονιά ταξιδεύει στο Παρίσι για να πάρει μέρος στο αντιφασιστικό συνέδριο συγγραφέων, εκεί, έχει επαφές με τους Νερούντα, Αραγκόν και Μπρεχτ. Μαζί με τον Λάγκστον Χιούγκ γράφoυν τον Ορκο στον δολοφονημένο ποιητή Λόρκα («να καταπολεμούμε την τυραννία και την καταπίεση όχι μόνο με τον λόγο αλλά και με τη ζωή μας»), ο οποίος υπογράφεται από τα περισσότερα μέλη του συνεδρίου. Μετά από ένα σύντομο ταξίδι στην Τσεχοσλοβακία επιστρέφει στην Ελλάδα. Οι προσπάθειες του να έρθει σε επαφή με αντιφασίστες φίλους του που βρίσκονται στην παρανομία λόγω της δικτατορίας του Μεταξά, δίνουν το υλικό για μια ακόμη συλλογή ποιημάτων, Το λυρικό ταξίδι (1938).
Στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου η δράση του υπήρξε έντονη. Εντάχθηκε σε παράνομες αντιφασιστικές οργανώσεις, προσέφερε βοήθεια στους εξόριστους Ελληνες της Μέσης Ανατολής, συμμετείχε στην ίδρυση του Εθνικού Απελευθερωτικού Συνδέσμου. Παράλληλα, αρθογραφούσε σε διάφορα έντυπα και στην εφημερίδα της οργάνωσης που είχε τον τίτλο Ελλην. Το 1944 κυκλοφορεί η συλλογή διηγημάτων Αλλόκοτοι άνθρωποι και άλλα διηγήματα, ενώ δύο χρόνια αργότερα η τελευταία συλλογή ποιημάτων του Προτελευταίος αποχαιρετισμός και το Ισπανικό ορατόριο.
Το 1947 δημοσιεύεται το έργο του Ο Απρίλης είναι πιο σκληρός, μέσα από το οποίο εκφράζονται οι εμπειρίες του από τον αγώνα. Στη μεταπολεμική περίοδο ταξιδεύει στην Ευρώπη ενώ ταυτόχρονα συνεχίζει την πολιτική του δράση. Στη διάρκεια της δεκαετίας του ’50 δημοσιεύονται η συλλογή διηγημάτων Ο ύπνος του θεριστή και άλλα διηγήματα (1954), η νουβέλα Νουρεντίν Μπόμπα (1957). Το 1958 βραβεύεται με το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου για την μελέτη του Ο Καβάφης και η εποχή του, μελέτη που αποτελεί σημείο αναφοράς στη σχετική βιβλιογραφία. Το πρώτο βιβλίο της τριλογίας του Ακυβέρνητες Πολιτείες, η Λέσχη, δημοσιεύεται το 1961. Ακολουθούν η Αριάγνη (1962) και η Νυχτερίδα το 1965. Aλλη μια συλλογή διηγημάτων του κυκλοφορεί το 1966, με τίτλο Στον κάβο και άλλα διηγήματα.
Ο πολιτικός Καβάφης, έργο που κυκλoφορεί το 1971, συγκεντρώνει τις μελέτες του Τσίρκα για τον ποιητή. Το 1972 οι Ακυβέρνητες Πολιτείες κρίνονται ως το καλύτερο ξένο βιβλίο που κυκλοφορεί στη Γαλλία και του απονέμεται το Βραβείο Κριτικών και Εκδοτών της Γαλλίας. Επίσης κυκλοφορούν ένα χρόνο αργότερα τα ημερολόγια που ο συγγραφέας κρατούσε στο διάστημα που έγραφε την τριλογία. Το τελευταίο του έργο, Η χαμένη άνοιξη το 1976, ήταν η αρχή μιας νέας τριλογίας, που δεν ολοκληρώθηκε όμως ποτέ. Πεθαίνει το 1980 και ένα χρόνο μετά κυκλοφορούν τα ποιήματα του συγκεντρωμένα σ’ έναν τόμο.
Ποιητικές συλλογές
Φελλάχοι (1937)
Λυρικό ταξίδι (1938)
Προτελευταίος αποχαιρετισμός και Ισπανικό ορατόριο (1946)
Ποιήματα (1981)
Διηγήματα
Αλλαξοκαιριά
Αλλόκοτοι άνθρωποι (1944)
Ο Απρίλης είναι πιό σκληρός (1947)
Ο ύπνος του Θεριστή (1954)
Νουρεντίν Μπόμπα κι άλλα διηγήματα (1957)
Στόν Κάβο κι άλλα διηγήματα (1966)
Τα διηγήματα (1978)
Μυθιστορήματα
Ακυβέρνητες Πολιτείες
Η λέσχη – Α τόμος (1960)
Αριάγνη – Β τόμος (1962)
Η νυχτερίδα – Γ τόμος (1965)
Τα ημερολόγια της τριλογίας «Ακυβέρνητες Πολιτείες» (1973)
Χαμένη Ανοιξη (1976)
Κριτικές μελέτες
Δημοσθένης Βουτυράς (1948)
Νίκος Νικολαϊδης (1950)
Ο Καβάφης και η εποχή του (1958)
Τα τείχη ενός κριτικού και η τέχνη του Καβάφη (1960)
Για τον Σεφέρη (1961)
Ο πολιτικός Καβάφης (1971)
Βιβλιογραφία
Μ.Γιαλουράκη, Ιστορία των Ελληνικών Γραμμάτων στην Αίγυπτο (1962)
Βασίλη Νεφελούδη, Η Εθνική Αντίσταση στην Μέση Ανατολή (1981)
Ευγενίας Παλαιολόγου Πετρώνδα, Λωτοί του πάθους (1991)
Γ.Βαλέτα, περιοδικό Ελεύθερα Γράμματα, 14 Σεπτ. ’45, κριτική για το: Αλλόκοτοι άνθρωποι.
Μ.Αναγνωστάκης, περιοδικό Κριτική, Θεσ/νίκη, Ιούλ.-Αύγ. ’61, κριτική για τη Λέσχη.
Γ.Π. Σαββίδη, περιοδικό Ο Ταχυδρόμος, 22.7.63, κριτική για την Αριάγνη.
Αλέξ. Κοτζιά, περιοδικό Τομές, τεύχ. 10, Μάρτ. ’77, κριτική για τη Χαμένη Ανοιξη.
Π.Α. Ζάννα, περιοδικό Ο πολίτης, Ιαν.-Φεβρ. ’80, τ. 32 με τίτλο «Για τον Στρατή Τσίρκα».
http://tvxs.gr/news/paideia/h-xameni-anoiksi-toy-strati-tsirka

Τετάρτη 19 Ιουλίου 2017

Τζίνο Μπαρτάλι, ο ποδηλάτης της αντίστασης

Μερικά μετάλλια καρφιτσώνονται στην καρδιά σου όχι στο σακάκι σου». Λόγια ενός ήρωα ή ενός απλού ποδηλάτη; Ο άντρας αυτός με το δωρικό προφίλ ήταν και τα δύο. Και πρωταθλητής και ήρωας. Ο ίδιος δεν το παραδέχτηκε ποτέ. «Το καλό είναι κάτι που κάνεις όχι κάτι για το οποίο μιλάς». Αν είναι να γνωρίζει κανείς έναν και μόνο ποδηλάτη, αξίζει να είναι αυτός: ο Gino Bartali.
Μια ζωή ποδήλατο
Γεννήθηκε σε ένα φτωχόσπιτο στο Ponte a Ema της Φλωρεντίας στις 18 Ιουλίου του 1914. Ήταν το τρίτο από τα τέσσερα παιδιά του Torello Bartali. Από τους γονείς του, πήρε το όνομα Gino. Αργότερα, από τον κόσμο που τον αγάπησε για το ταλέντο του, τις νίκες του και το βαθύ θρησκευτικό του αίσθημα, πήρε τα παρατσούκλια: Gino the Pious, Ginettaccio αλλά και L'uomo di ferro [ο άνθρωπος από σίδερο].
Στα 13 του έπιασε δουλειά σε ένα ποδηλατάδικο της γειτονιάς. Αυτό ήταν. Ο έφηβος Gino ανακάλυψε το ποδήλατο. Στα 21 του ήταν ήδη επαγγελματίας. Την επόμενη χρονιά, ήταν κιόλας πρωταθλητής Ιταλίας. Για δυο δεκαετίες περίπου, από το 1935 μέχρι και το 1954, ο Gino Bartali κέρδισε κάθε πιθανό γύρο στην Ιταλία [του San Remo, της Τοσκάνης, της Λομβαρδίας, του Piemonte, του Lazio] όπως επίσης και τον Γύρο της Ιταλίας, της Γαλλίας, της Ελβετίας. Το να κερδίζει  κάθε φορά που αγωνιζόταν, για τον Gino ήταν τόσο φυσιολογικό όσο το να αναπνέει... Έγινε θρύλος! Χόρτασε ιαχές , χειροκροτήματα και ροδοπέταλα στον δρόμο του, κάτω από τις  ρόδες του ποδηλάτου του.
Σταμάτησε το ποδήλατο στα σαράντα του μετά από έναν τραυματισμό σε τροχαίο, στο τέλος της αγωνιστικής περιόδου 1954. Είχε ολοκληρώσει  836 κούρσες εκ των οποίων είχε κερδίσει τις 158 κι είχε διανύσει σε αγώνες  150.739 χιλιόμετρα! Ωστόσο, η τεράστια καριέρα του, δεν είναι το πιο σημαντικό που έκανε ο Gino Bartali.
Απλώς ένας ποδηλάτης
Το 1936, ο Gino κέρδισε για πρώτη φορά τον Γύρο της Ιταλίας. Νίκη που επανέλαβε την επόμενη χρονιά. Το 1938, κέρδισε και τον Γύρο της Γαλλίας. Ήταν η εποχή που ο Benito Mussolini αναζητούσε ήρωες  για να αποδείξει ότι και οι Ιταλοί εκπροσωπούσαν επάξια την Αρία Φυλή. Ήταν ζήτημα εθνικής υπερηφάνειας και κύρους του φασισμού. Ο Gino φαινόταν ιδανικός για τον ρόλο αυτό. Του πρότειναν να αφιερώσει τη νίκη του στον Mussolini. Ο Gino αρνήθηκε. Έτσι απλά. Δίχως να σκεφτεί ότι η άρνησή του ήταν προσβολή για τον Mussolini ή ότι έθετε τον εαυτό του σε κίνδυνο. Απλώς αρνήθηκε.
Μερικά χρόνια αργότερα, το 1943, όταν η Ιταλία ήταν πλέον υπό Γερμανική Κατοχή και οι Εβραίοι συγκεντρώνονταν για να σταλούν στα στρατόπεδα θανάτου, ο πιστός καθολικός Gino δέχτηκε μια άλλη πρόταση. Ήταν από τον Καρδινάλιο της Φλωρεντίας Elia Dalla Costa που του πρότεινε να συμμετάσχει σε ένα μυστικό δίκτυο διάσωσης και προστασίας των Εβραίων και άλλων που καταζητούνταν. Ο Gino δέχτηκε. Έτσι απλά. Δίχως να υπολογίσει ότι θα διακινδύνευε τη δική του ζωή. Απλώς δέχτηκε.
Ο ρόλος του στην Αντίσταση ήταν ακριβώς στα μέτρα του. Έγινε courier. Ενώ έκανε δήθεν την προπόνησή του διασχίζοντας τη χώρα πάνω σε δύο ρόδες, παράλληλα, μετέφερε υπό άκρα μυστικότητα, φωτογραφίες και παραποιημένα έγγραφα  από και προς ένα μυστικό τυπογραφείο για να μπορέσουν οι Εβραίοι να διαφύγουν με νέες ταυτότητες. Όλα κρυμμένα στον σκελετό και το τιμόνι του ποδηλάτου του. Φλωρεντία, Ασίζη, Βατικανό, Ρώμη, Γένοβα και πίσω...Όταν τον σταματούσαν για έλεγχο, τους έλεγε ότι δεν έχει πρόβλημα να τον ψάξουν, μόνο μην του πειράξουν το ποδήλατο γιατί ήταν φτιαγμένο για να πιάνει υψηλές επιδόσεις...
Μια φορά έκανε κάτι αδιανόητο. Πέρασε ο ίδιος μια μικρή ομάδα Εβραίων από τις Ελβετικές Άλπεις. Αλλά πώς...Τους έκρυψε σε μυστικό χώρο-κρυψώνα μέσα σε ένα βαγονέτο και το έσυρε ποδηλατώντας  όλο τον δρόμο μέσα από τα βουνά. Στις περιπολίες που τον σταματούσαν, έλεγε ότι ήταν μέρος της προπόνησής του!
Παρότι πρωταθλητής, δεν γλίτωσε τη σύλληψη από τους μελανοχίτωνες και την ανάκριση στη Φλωρεντία όπου ζούσε. Συνελήφθη, ανακρίθηκε, κρατήθηκε για τρεις μέρες, ανακρίθηκε ξανά, δεν ομολόγησε ποτέ. Γλίτωσε τα βασανιστήρια επειδή ήταν Εθνικός ήρωας. Ούτε που του πέρασε από το μυαλό η σκέψη να σταματήσει. Για ένα διάστημα, έζησε κρυμμένος στην  Citta Di Castello στην Umbria.
Σαν να μην έφτανε η δράση του ως courier, ο Gino έκρυβε για κάμποσο καιρό στο σπίτι του την οικογένεια του Εβραίου φίλου του Giacomo Goldenberg  παρόλο που ήξερε καλά ότι η τιμωρία για υπόθαλψη Εβραίων ήταν θάνατος. «Οι Γερμανοί σκότωναν όποιον έκρυβε Εβραίους» λέει ο γιος του Goldenberg, Giorgio. «Ρίσκαρε όχι μόνο τη ζωή του αλλά και τη ζωή της  οικογένειάς του αλλά μας έσωσε τη ζωή. Αν δεν μας έκρυβε, δεν είχαμε πού αλλού να πάμε».
αυτόγραφο του Bartali στον μικρό τότε Giorgio
Ο Andrea Bartali, γιος του ηρωικού ποδηλάτη, λέει ότι έμαθε λίγα πράγματα για τη δράση του πατέρα του βγάζοντάς τα με το τσιγκέλι από το στόμα του και με την υπόσχεση να μην τα πει ποτέ σε κανένα. «Όταν ρώτησα τον πατέρα μου για ποιον λόγο δεν ήθελε να μιλήσω σε κανέναν για τη δράση του, μου απάντησε: “ πρέπει να κάνεις καλό αλλά να μην μιλάς γι αυτό. Αν μιλάς, τότε εκμεταλλεύεσαι τις δυστυχίες των άλλων για δικό σου όφελος”».
Πραγματικά, ο Gino δεν ήθελε να γίνει γνωστός για όσα είχε κάνει για περισσότερους από 600 Εβραίους. Πολύ λίγοι γνώριζαν τον ρόλο που είχε παίξει σε αυτή την κούρσα για την ελευθερία τους. Όταν οι άνθρωποι του έλεγαν: “Gino, είσαι ένας ήρωας”, εκείνος απαντούσε: “όχι, όχι, θέλω να με θυμούνται για τις αθλητικές μου επιδόσεις. Οι αληθινοί ήρωες είναι άλλοι, εκείνοι που υποφέρουν στην ψυχή τους, στην καρδιά, στο πνεύμα, στο μυαλό τους γι αυτούς που αγαπάνε. Αυτοί είναι οι πραγματικοί ήρωες. Εγώ είμαι απλώς ένας ποδηλάτης.”
Το 2013 ο απλός ποδηλάτης Gino Bartali τιμήθηκε  με τη διάκριση Righteous Among the Nations που δίνεται σε μη εβραίους πολίτες οι οποίοι έθεσαν σε κίνδυνο τη ζωή τους για να προστατεύσουν, να κρύψουν ή να φυγαδεύσουν εβραίους κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος. Η διάκριση αυτή είναι ένα έγγραφο κι ένα μετάλλιο με το όνομα του τιμώμενου προσώπου. Ίσως αυτό να είναι το μετάλλιο που έλεγε κάποτε ο Gino Bartali ότι καρφιτσώνεται στην καρδιά... Μόνο που η καρδιά του απλού ποδηλάτη είχε πάψει από χρόνια να χτυπά. Στις 5 Μαΐου του 2000, η ρόδα του ποδηλάτου του Gino δεν ξαναγύρισε ποτέ. Ο πιο σημαντικός ποδηλάτης όλων των εποχών είχε ολοκληρώσει τον γύρο της ζωής του σε ηλικία 86 ετών.
* Δείτε το ντοκυμαντέρ – πορτρέτο του Gino Bartali [2014] με τίτλο: My Italian Secret: The Forgotten Heroes.
πηγή:http://tvxs.gr/news/prosopa/tzino-mpartali-o-podilatis-tis-antistasis

Σάββατο 1 Ιουλίου 2017

ΜΠΡΕΧΤ -Για τη διδασκαλία δίχως μαθητές. (μετάφραση ΧΡ. Παπατέρπου -Πατρώνου )


 Για τη διδασκαλία δίχως μαθητές.

 Διδασκαλία δίχως μαθητές
 Γραφή δίχως τη δόξα
 Δύσκολη είναι.

Ωραίο είναι, να φεύγεις το πρωί
Με τα φρεσκογραμμένα φύλλα
Για τον εκδότη που προσμένει, μέσα απ` την πολύβουη αγορά
Όπου πουλούν και κρέας αλλά και σύνεργα:
Εσύ πουλάς προτάσεις.
 
Ο οδηγός έτρεξε γρήγορα
Ούτε που προγευμάτισε
Σε κάθε στροφή παραμονεύει ο κίνδυνος
Την πόρτα ανοίγει βιαστικά:
Αυτός που ήθελε να πάρει
Έφυγε κιόλας.

Εκεί μιλάει αυτός, που δεν τον ακούει κανείς:
Μιλά πάρα πολύ δυνατά
Και επαναλαμβάνεται
Λάθος πράγματα λέει:

Αυτός δεν διορθώνεται.

Μ ΜΠΡΕΧΤ -Τι ωφελεί η καλοσύνη.(μετάφραση ΧΡ. Παπατέρπου -Πατρώνου )

  Τι ωφελεί η καλοσύνη.

 1.
 Τι ωφελεί η καλοσύνη
 Όταν αμέσως οι καλοί φονεύονται,ή αυτοί
 Φονεύονται που σ` άλλους δείχνουν καλοσύνη;

Τι ωφελεί η ελευθερία
Όταν οι ελεύθεροι μαζί με ανελεύθερους πρέπει να ζήσουν;

Τι ωφελεί η λογική
Όταν ο παραλογισμός και μόνο φτιάχνει τα τρόφιμα,
Που όλοι χρειαζόμαστε;


2.

Αντί μόνο καλός να είσαι, φρόντισε
Να φτιάξεις έναν κόσμο, όπου η καλοσύνη θα ανθεί, ή
Και καλύτερα:
Που περιττή θα είναι!

Αντί μόνο ελεύθερος να είσαι, φρόντισε
Να φτιάξεις έναν κόσμο, που όλοι ελεύθεροι θα είναι
Και η αγάπη για την λευτεριά
Θα είναι περιττή!
Αντί να είσαι μόνο λογικός, φρόντισε
Να φτιάξεις έναν κόσμο, που τον παραλογισμό των λίγων
Μια θλιβερή ενασχόληση θα κάνει!