Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση: 55 χρόνια στο περίμενε
Το 1964 ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Παιδείας Ευάγγελος Παπανούτσος μίλησε για ένταξη του αντικειμένου στο σχολικό πρόγραμμα. Εκτοτε έγιναν αρκετές προσπάθειες να διδαχθεί αυτόνομα σε Γυμνάσια, Λύκεια, αλλά και Δημοτικά, σταμάτησαν όμως όλες στις αντιδράσεις της Εκκλησίας.
Εχει περάσει πάνω από μισός αιώνας από τότε που ο Ευάγγελος Παπανούτσος μίλησε για την ένταξη της σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία. Παρ’ όλα αυτά, ουδέποτε εντάχθηκε στο σχολικό πρόγραμμα ως αυτόνομο μάθημα. Για ποιον λόγο συμβαίνει αυτό;
Ρωτήσαμε τον διευθυντή Σπουδών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του υπουργείου Παιδείας, Σπύρο Κωνσταντάτο:
«Το μάθημα της σεξουαλικής αγωγής δεν έχει ενταχθεί στα σχολεία γιατί δεν είμαστε καθόλου σίγουροι ότι η ελληνική κοινωνία είναι έτοιμη να δεχθεί κάτι τέτοιο. Είναι ένα θέμα ιδιαίτερα λεπτό. Αν δημιουργηθεί πρόβλημα με ένα ή δυο παιδιά ή γονείς, μπορεί να έχει τα αντίθετα αποτελέσματα. Προτιμάμε παρεμβάσεις που έχουν συναίνεση εκπαιδευτικών και γονιών, για παράδειγμα ομιλίες, συνήθως από εξειδικευμένους ψυχολόγους. Κάποια στοιχεία σεξουαλικής αγωγής υπάρχουν στο μάθημα της Οικιακής Οικονομίας, στην Α’ και Β’ Γυμνασίου».
Σπύρος Κωνσταντάτος, διευθυντής σπουδών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στο υπουργείο Παιδείας
Αν ρωτήσεις όμως τους ίδιους τους μαθητές και τις μαθήτριες, ακόμα και των τελευταίων τάξεων του Δημοτικού, θα δεις ότι όχι μόνο είναι έτοιμοι, αλλά έχουν ήδη αποκτήσει τη δική τους αυτοσχέδια εκδοχή σεξουαλικής αγωγής. Βασική πηγή το ίντερνετ, δευτερευόντως η τηλεόραση, οι συμμαθητές, τα σεξουαλικά και άλλα πειράγματα μέσα στην τάξη - που οι μαθητές δεν τα λένε πλέον καζούρα, αλλά bullying και diss.
Στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο οι έφηβοι, είτε έχουν ξεκινήσει είτε όχι τη σεξουαλική τους ζωή, προτιμούν την ιδιωτικότητα, τους κολλητούς ή τη διαδικτυακή αυτομόρφωση, αντί να βρεθούν στη δυσάρεστη θέση να μιλήσουν για σεξ με τους γονείς, διαδικασία που συνήθως απορρίπτουν ως «grοss» και «cringe», εκφράσεις που αντικαθιστούν το «μπλιαχ» ή το παλιότερο «ίου».
Μια θεματική εβδομάδα δεν φέρνει την άνοιξη...
«Εδώ και δύο χρόνια έχουμε ξεκινήσει τη διαδικασία της θεματικής εβδομάδας. Τάξεις του Γυμνασίου ασχολούνται με θέματα που επιλέγουν, από μια ευρύτερη γκάμα που αφορά ζητήματα αγωγής υγείας και κοινωνικών σχέσεων. Επί δύο χρόνια είχαμε το θέμα των έμφυλων ταυτοτήτων. Φέτος έχουμε το ζήτημα των δικαιωμάτων.
Η περιπέτεια του μαθήματος
της Σεξουαλικής Αγωγής
στην ελληνική εκπαίδευση
Εκεί μπορεί να τεθεί το ζήτημα της σχέσης των φύλων και της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης. Φροντίζουμε τα θέματα αυτά να προσεγγίζονται με τον κατάλληλο τρόπο για να έχουν τα παιδιά τη δυνατότητα να κατανοήσουν και να μην παρανοήσουν», συνεχίζει ο κ. Κωνσταντάτος.
Στη φετινή θεματική εβδομάδα -που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων ζητήματα διατροφής, πρόληψης εθισμών και κυκλοφοριακής αγωγής-οδικής ασφάλειας- εμπλουτίζεται ο άξονας «έμφυλες ταυτότητες».
Η σεξουαλική αγωγή προσεγγίζεται, έστω αποσπασματικά, σε δύο ενότητες: «Αποδομώντας τα έμφυλα στερεότυπα», με έμφαση στα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων, τις εφηβικές ταυτότητες φύλου, την ισότητα, και με εκπαιδευτικό υλικό από φορείς όπως το Κέντρο Ερευνας για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ), το Πολύχρωμο Σχολείο, το Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου κ.ά.
Τη δεύτερη ενότητα, «Οι Αλλαγές στο σώμα στην εφηβεία», έχει επεξεργαστεί η Μονάδα Εφηβικής Υγείας του Γ. Νοσοκομείου Παίδων «Αγλαΐα Κυριακού». Η υλοποίηση των θεματικών στην τάξη γίνεται από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς, εξειδικευμένους εκπαιδευτικούς και εκπροσώπους φορέων.
Καινοτόμο βιβλίο σεξουαλικής αγωγής στη Φινλανδία
Ωστόσο, μία εβδομάδα απέχει πάρα πολύ από την καθιέρωση μαθήματος Σεξουαλικής Αγωγής. Πόσο μάλλον που πολλοί εκπαιδευτικοί, φοβούμενοι αντιδράσεις -ακόμα και από εκκλησιαστικούς κύκλους- προτιμούν να μην αγγίξουν καν τα ζητήματα φύλου και ταυτοτήτων. «Η καθιέρωση ενός ξεχωριστού μαθήματος είναι πολυπαραγοντικό θέμα. Παραδέχομαι ότι πολλές φορές ως υπουργείο πηγαίνουμε με επιφυλακτικά βήματα γιατί διαπιστώνουμε ότι η κοινωνία μπορεί να είναι κατά 80% έτοιμη, αλλά υπάρχουν εστίες που μπορούν να δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα παρανοήσεων. Προχωράμε με τα ίδια προσεκτικά βήματα που γίνονται και στα Θρησκευτικά».
Δεν είναι δειλά αυτά τα βήματα, όταν η σεξουαλική αγωγή έχει καθιερωθεί σε όλα τα σχολεία του δυτικού κόσμου; «Αν μιλήσω ως άτομο, θεωρώ ότι πράγματι είναι δειλά. Γίνονται όμως...».
Οι αντιδράσεις της Εκκλησίας
Οταν το 2017 εισήχθησαν για πρώτη φορά, στο πλαίσιο της θεματικής εβδομάδας, τα ζητήματα έμφυλων ταυτοτήτων στα Γυμνάσια, οι αρνητικές αντιδράσεις προήλθαν σχεδόν αποκλειστικά από ακραίους εκκλησιαστικούς κύκλους ή μεμονωμένους ιεράρχες. Οχετό λάσπης εκτόξευσε ο Καλαβρύτων Αμβρόσιος, αποκαλώντας το μάθημα «ντροπή, αναισχυντία (...), εισαγωγή στα σχολεία μας μιας αισχρής -ανήθικης- συμπεριφοράς των μαθητών!», που θα «λερώσει αθώες και ανύποπτες παιδικές ψυχές με μαγαρισιές».
Το βιβλίο που αφόρισε η Εκκλησία το 2001. Γράφτηκε, εκδόθηκε, παραδόθηκε στο υπουργείο Παιδείας έτοιμο, αλλά δεν έφτασε ποτέ στα σχολεία
Στο ίδιο μοτίβο, ο μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ είπε ότι «η ενασχόληση των μαθητών με αυτό το θέμα έχει ως στόχο την αλλοτρίωση της οντολογίας και φυσιολογίας των εφήβων». «Φθάσαμε να εισηγούνται τρόπους ανωμαλοποιήσεως του μέλλοντος της πατρίδος μας», σχολίασε ο μητροπολίτης Φλωρίνης Θεόκλητος, ενώ ο (εκλιπών πλέον) μητροπολίτης Γλυφάδας Παύλος κάλεσε τους γονείς να μην αφήσουν τα παιδιά τους να συμμετάσχουν και τους εκπαιδευτικούς να αρνηθούν να διδάξουν το υλικό.
Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των Ελλήνων βαδίζει με βήμα σημειωτόν
Η Σεξουαλική Αγωγή και η Αγωγή στις διαπροσωπικές σχέσεις είναι μια μακροχρόνια, διά βίου διαδικασία προβληματισμού, κατάκτησης πληροφοριών και διαμόρφωσης συμπεριφορών, πεποιθήσεων και αξιών γύρω από την ταυτότητα του φύλου, τις σχέσεις και την οικειότητα (...) Αγγίζει τις βιολογικές, κοινωνικοπολιτισμικές και πνευματικές διαστάσεις της σεξουαλικότητας που σχετίζονται με τον πνευματικό τομέα, τον συναισθηματικό τομέα και την ευρύτερη επίδραση της συμπεριφοράς (πηγή: «Η σεξουαλική αγωγή στο σχολείο», δρ Μαργαρίτα Γερούκη, εκδ. Μαραθιά).
Μαρτυρία-Ελλάδα
Ο Σ.Τ., 23 χρόνων, φοιτητής, έκανε «άτυπα» σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στο πλαίσιο του μαθήματος της Βιολογίας στο Λύκειο. «Η καθηγήτρια ήταν ικανή να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε επιστημονικά τη σεξουαλική πράξη αλλά και την επιθυμία για αυτοϊκανοποίηση με απλό τρόπο. Οι περισσότεροι δεν είχαμε κάνει ποτέ σεξ, αλλά το γνωρίζαμε μέσω διαδικτύου, που «αξιοποιούσαμε» συστηματικά για να βλέπουμε τσόντες. Οταν δε η κουβέντα έφτασε στην αυτοϊκανοποίηση, μας έπιασαν τα γέλια καθώς... θεωρούσαμε τους εαυτούς μας μάστερ στο είδος.
»Τα μαθήματα αυτά είναι χρήσιμα, ακόμα κι αν κάναμε μόνο 2- 3, μάθαμε κάτι, όπως πώς να χρησιμοποιούμε σωστά το προφυλακτικό. Με τους φίλους μου λέμε τα πορνό εκπαιδευτικά βίντεο. Μαθαίνεις πράγματα, τεχνικές, ωστόσο ούτε την απόδοση ούτε τη χρονική διάρκεια των πρωταγωνιστών μπορείς να έχεις. Κι οι στάσεις που κάνουν στην πραγματική ζωή δεν γίνονται».
Μαρτυρία-Κύπρος
Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στην Κύπρο διδάσκεται από το 2011 ως μέρος των μαθημάτων της Βιολογίας και της Οικιακής Οικονομίας. Η Ν.Λ., 21 ετών, στη Γ’ Γυμνασίου διδάχθηκε το μάθημα της Σεξουαλικής Αγωγής. Τα μαθήματα διδάχτηκαν από καθηγήτρια Βιολογίας, η οποία για καλή τύχη των παιδιών «ήταν άνθρωπος ανοικτός και το μάθημα διεξήχθη χωρίς ντροπές και ανασφάλειες». Τα παιδιά έμαθαν για τις σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες και για το πώς θα προφυλαχθούν από ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, αλλά η Ν.Λ. θεωρεί ότι το ενδιαφέρον μέρος του προγράμματος ήταν το κομμάτι των σχέσεων.
«Μας είχαν χωρίσει σε ζευγάρια αγόρι με κορίτσι και έπρεπε να βρούμε τρόπο στο πώς να ζητήσουμε στο ζευγάρι μας να κάνουμε σεξ. Στο επόμενο βήμα, που ήταν η «οικογένεια», σε ζευγάρια πάλι, είχαμε ένα αυγό διακοσμημένο που είχε τον ρόλο του παιδιού. Του δώσαμε όνομα και το προσέχαμε, μια ο ένας, μια ο άλλος. Το μάθημα ήταν καλό, αλλά ελλιπές, αφού δεν αγγίξαμε θέματα άλλων σεξουαλικών ταυτοτήτων εκτός του ετεροφυλοφιλικού μοντέλου. Αλλά η γενική εμπειρία ήταν πολύ θετική και ευχάριστη, χωρίς «μη» και «δεν πρέπει», και βοήθησε να δούμε την όμορφη πλευρά του σεξ».
«Πώς φτιάχνονται τα παιδιά». Παιδικό εικονογραφημένο βιβλίο σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης της δεκαετίας του ’70, του Δανού ψυχοθεραπευτή Περ Χολμς Κνούντσεν, μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες
Η Ν.Λ. δεν χρειάστηκε να καταφύγει στην πορνογραφία για να μάθει για το σεξ, όπως ο Ελλαδίτης συμφοιτητής της, αλλά είδε αρκετά ως ενήλικη πια. «Μέσα από το πορνό, πιστεύω, μπορείς να μάθεις και λίγα πράγματα, όπως το στοματικό ή διάφορες στάσεις. Και δεν είναι μόνο τυποποιημένα τα σώματα, μπορείς να δεις όλων των ειδών τους ανθρώπους».
Μαρτυρία για το πρώτο βιβλίο
«Το θέμα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης δεν έχει μέχρι σήμερα τεθεί επίσημα. Δεν υπάρχουν σχέδια, δεν υπάρχει πρόγραμμα, υπάρχει όμως η βεβαιότητα πως το ζήτημα θα απασχολήσει σύντομα και το υπουργείο Παιδείας» είπε το 1964 ο τότε γενικός γραμματέας του υπουργείου Παιδείας Ευάγγελος Παπανούτσος. Πέρασαν 37 χρόνια από τότε για να γίνει η πρώτη ουσιαστική προσπάθεια ένταξης του μαθήματος στα σχολεία με οικονομική στήριξη από την Ε.Ε.
Δρ. Ζήσης Παπαθανασίου
Το 2001 ανέλαβαν ο Ζήσης Παπαθανασίου, πρόεδρος του Ελληνικού Σεξολογικού Ινστιτούτου και γυναικολόγος, και ο ψυχίατρος Κώστας Κοτζαμάνης να γράψουν και να εκδώσουν το βιβλίο που θα γινόταν διδακτικό υλικό για τη σεξουαλική εκπαίδευση. Τα βιβλία δεν έφτασαν ποτέ στις τάξεις, έφαγαν όμως έναν... ωραιότατο αφορισμό από τον σκληροπυρηνικό Σύνδεσμο Κληρικών Ελλάδας.
Δεκαοκτώ ολόκληρα χρόνια μετά, η περιπέτεια του μαθήματος της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης δεν έχει τελειώσει ακόμα. Ο Ζήσης Παπαθανασίου, ιδρυτικό μέλος του πρώτου επιστημονικού Κέντρου Σεξολογίας στην Ελλάδα από το 1986, διδάκτωρ στο τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών με εξειδίκευση στη γυναικολογία και τη μαιευτική, μιλάει στην «Εφ.Συν.».
«Πάντα στο να μη γίνει τίποτα έβαζε το χεράκι της το αρνητικό η Εκκλησία. Ο λόγος που σήμερα δεν έχουμε σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στην Ελλάδα είναι καθαρά ευθύνη της Εκκλησίας. Τέλη του 2000, η Ε.Ε. έδωσε χρήματα, από το 2ο πακέτο οικονομικής στήριξης, για προσπάθειες έναρξης του μαθήματος.
»Περιλάμβαναν εκπαίδευση εκπαιδευτικών δευτεροβάθμιας και δημιουργία παιδαγωγικού υλικού. Γύρισα τη μισή Ελλάδα εκπαιδεύοντας καθηγητές, που με πολύ ενδιαφέρον αγκάλιαζαν το καινούργιο αυτό κομμάτι. Προτάσεις για τη συγγραφή και έκδοση των βιβλίων έγιναν από τα ελληνικά πανεπιστήμια. Τελικά όμως το ανέλαβε το Ελληνικό Σεξολογικό Ινστιτούτο, που τα παρέδωσε έτοιμα στο υπουργείο.
»Ακολούθησαν αντιδράσεις από την Εκκλησία, με αποτέλεσμα η Ενωση Κληρικών Ελλάδας να αφορίσει τα βιβλία. Στάλθηκε όμως από ένα βιβλίο σε κάθε σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για να θεωρηθεί ότι είχε προωθηθεί η διαδικασία, καθώς είχα πει ότι θα κινηθώ μέσω του Δικαστηρίου της Χάγης, γιατί όταν βγάζεις ένα βιβλίο αποκτάς και το δικαίωμα να γίνει γνωστό, εκτός και αν σου το απαγορεύσει το κράτος.
»Το υπ. Παιδείας δεν έδωσε εξήγηση, συμπεριέλαβε τη σεξουαλική εκπαίδευση στην Αγωγή Υγείας. Η γραμμή ήταν να μην προχωρήσει το θέμα και η ιστορία έμεινε εκεί. Δεν έκανα κάτι, να τα βάλω με ποιους; Το ίδιο, πιθανόν, έγινε και το 2003, όταν επιλέχθηκε ο κ. Ασκητής να ετοιμάσει τα βιβλία για το Δημοτικό. Εμάς ως φορέα δεν μας ενημέρωσαν γιατί είχαν θυμώσει με τις αντιδράσεις μας».
Ενδιαφέρονται από 10 χρόνων
«Θέλω να μου πεις πώς θα είμαι ωραία γκόμενα». Την πρώτη φορά που η θεία της άκουσε αυτή τη φράση, της έπεσε το παγωτό από τα χέρια - η μικρή που την ξεστόμισε ήταν μόλις 9 χρόνων και το πιγούνι ήταν πασαλειμμένο με αυτό το ίδιο παγωτό σοκολάτα.
Η συζήτηση συνεχίστηκε σουρεαλιστικά - τουλάχιστον για την 40χρονη θεία, που θυμόταν πως η ίδια στα εννιά της το πολύ πολύ να ασχολούνταν με το αν την κοίταξε ο Γιωργάκης από το άλλο τμήμα. Μόνο που η θεία μεγάλωνε σε μια εντελώς διαφορετική πραγματικότητα, όπου τα τη
λεοπτικά κανάλια ήταν μόλις δύο και το διαδίκτυο δεν είχε καν περάσει σαν ιδέα από το μυαλό του Τιμ Μπερνς Λι. Αυτή η νέα πραγματικότητα, που μας αλλάζει όλους, αλλάζει και τα παιδιά. Και κάνει το μάθημα της Σεξουαλικής Αγωγής πιο αναγκαίο παρά ποτέ.
Οπως εξηγούν επιστήμονες και όπως επιβεβαιώνεται από τη διεθνή έρευνα, με το που τα παιδιά κλείσουν τα 10, το ζήτημα της σεξουαλικής ζωής είναι στην πρώτη γραμμή των ενδιαφερόντων τους, ενώ στην Ελλάδα έχουν την πρώτη τους επαφή στα 14 έτη.
Δρ Νάνσυ Παπαθανασίου
«Αυτοί που ζουν στα σχολεία γνωρίζουν τα προβλήματα, όσοι είναι εκτός αντιμετωπίζουν τα παιδιά του Γυμνασίου και του Λυκείου σαν νήπια», μας λέει η κλινική ψυχολόγος δρ Νάνσυ Παπαθανασίου. «Αντιμετωπίζουμε τα παιδιά σαν να μην έχουν καμία σχέση με το σεξ και, ξαφνικά, στην εφηβεία τα αγόρια αναμένεται και επιβάλλεται να εκφράσουν τη σεξουαλικότητά τους. Ακόμα και σήμερα στην επαρχία ο πατέρας θα πάει τον γιο στα μπορντέλα. Τα κορίτσια αντιμετωπίζονται ακόμα και σήμερα μανιχαϊστικά, σαν πόρνες ή σαν παρθένες».
Μαίρη Χιόνη
Η Μαίρη Χιόνη είναι από τους ανθρώπους που όχι μόνο ζουν μέσα στα σχολεία, αλλά έχει αφιερώσει την επιστημονική της διαδρομή σε αυτά, ως υπεύθυνη Αγωγής Υγείας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην Α’ Αθηνών. Από το 1995 εποπτεύει τα προγράμματα Αγωγής Υγείας στα σχολεία, επιμορφώνει γονείς και εκπαιδευτικούς, δίνοντας μάχες για να ενταχθεί η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα σχολεία.
«Οι δυνατότητες των εκπαιδευτικών να μιλήσουν στα παιδιά για τη σεξουαλικότητα είναι είτε στο πλαίσιο της ευέλικτης ζώνης είτε στο Γυμνάσιο σε μαθήματα όπως η Οικιακή Οικονομία, η Βιολογία, τα κείμενα νέων ελληνικών. Αυτό όμως είναι στη διακριτική ευχέρεια του διδάσκοντα και γίνεται αποσπασματικά. Προϋποθέτει πως ο διδάσκων νιώθει άνετα με τέτοια θέματα κι έχει μια εκπαίδευση για να τα προσεγγίσει. Τι γίνεται όμως αν νιώθει άβολα ή δεν ξέρει; Πού θα στραφούν τα παιδιά; Στους φίλους τους και στο διαδίκτυο, με ό,τι συνεπάγεται αυτό».
Βαγγέλης Κοσμάτος
«Ως τι θα κυκλοφορούν αυτά τα παιδιά αύριο; Ως α-σώματες και α-συναίσθητες κεφαλές; Λες και δεν θα γίνουν φίλοι, συνάδελφοι, γονείς, γείτονες, σύντροφοι, εραστές, σύζυγοι», μας λέει ο Βαγγέλης Κοσμάτος, ψυχολόγος - ειδικός σε θέματα φύλου. Επιστημονικός υπεύθυνος της Gender Alliance Initiative, έχει πολύχρονη εμπειρία στο πεδίο, έχοντας εργαστεί με γονείς και οικογένειες σε ατομικό επίπεδο, αλλά και σε σχολές γονέων δήμων, σχολείων και του ΥΠΕΠΘ.
«Εχουμε αναλάβει την ευθύνη μας ως κοινωνία; Οχι! Ο κανόνας είναι μια συνολική ντροπή, παιδιών και ενηλίκων. Συστολή. Αμηχανία. Εν τέλει αποφυγή. Στα κρυφά, ανεπεξέργαστα, τα παιδιά και οι έφηβοι/ες αποπειρώνται να προσεγγίσουν, να επεξεργαστούν και να πραγματώσουν μια αναπότρεπτη ανάγκη τους: την ανάγκη για ερωτική-σεξουαλική έκφραση και χαρά, για συντροφικότητα και σχεσιακό μοίρασμα, δηλαδή την ανάγκη για ζωή».
Εξωπραγματικές αντιλήψεις
Τι συνεπάγεται αυτό εξηγεί η δρ Παπαθανασίου: «Καταλήγουν να πιστεύουν ότι η σεξουαλικότητα είναι αυτό που βλέπουν στο πορνό. Αποκτούν εξωπραγματικές αντιλήψεις, ενώ κανονικοποιείται η βία που βλέπουν σε αυτές τις ταινίες, υιοθετούν στερεότυπα για το τι είναι άντρας και γυναίκα και έχουν μεγάλο άγχος επίδοσης».
Η δρ Παπαθανασίου μας λέει ότι η έλλειψη διαπαιδαγώγησης στα θέματα σεξ έχει επαναφέρει ασθένειες όπως η σύφιλη και η γονόρροια, που είχαν εξαφανιστεί, ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες και εκτρώσεις ακόμα και σε κορίτσια κάτω των 16 ετών.
Ο αντίκτυπος όλων αυτών μπορεί να μην είναι μετρήσιμος, αλλά μπορεί να γίνει δραματικά ορατός, όπως στην περίπτωση Γιακουμάκη που δολοφονήθηκε από νταήδες.
Η Ελενα-Όλγα Χρηστίδη, ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια, είναι επιστημονική υπεύθυνη του Orlando LGBT+, επιστημονικού φορέα επικεντρωμένου σε θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας, έκφρασης και χαρακτηριστικών φύλου, και επόπτρια στη γραμμή 11528, η οποία γραμμή σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Α’ Αθήνας διοργάνωσε διήμερο συνέδριο για θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου στην εκπαίδευση τον Απρίλιο του 2018 και σειρά εκπαιδεύσεων γι’ αυτά τα θέματα και τον σχετιζόμενο σχολικό εκφοβισμό.
«Η απουσία μαθήματος σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης εδραιοποιεί τα έμφυλα στερεότυπα που λειτουργούν διαβρωτικά», λέει η κ. Χρηστίδη. «Τα παιδιά επιζητούν ένα ασφαλές πλαίσιο για να τα συζητήσουν όλα αυτά και στο σκοτάδι γιγαντώνονται οι έμφυλες αναπαραστάσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι στη Σκανδιναβία τα παιδιά μαθαίνουν για τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, αλλά και για τα στερεότυπα και τις έμφυλες ταυτότητες από το Δημοτικό. Σε αυτή την ηλικία δομούνται οι κοινωνικές σχέσεις και είναι σημαντικό τα παιδιά να μάθουν τι σημαίνει συναίνεση στο σεξ».
Η Σουηδία πρωτοπόρησε εγκαθιστώντας τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση ως επιλεγόμενο μάθημα το 1955. Σήμερα οι μαθητές 11-16 χρόνων ασχολούνται με την ισότητα των φύλων, την αγάπη και τις σχέσεις, τη σεξουαλικότητα σε άλλες εθνότητες και θρησκείες, τη σεξουαλική κακοποίηση και την ενδοοικογενειακή βία.
Το γεγονός ότι τα παιδιά δεν έχουν συστηματική σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι ορατό ακόμα και στα πιο μικρά ζητήματα της καθημερινότητας, όπως η περίοδος των κοριτσιών. «Είχαμε παρέμβει σε σχολείο όπου η επιθετικότητα μεταξύ αγοριών και κοριτσιών ήταν πολύ έντονη, υπήρχαν φαινόμενα συγκρούσεων», μας λέει ο κ. Κοσμάτος. «Τα παιδιά συγκρούονταν για όλα τα θέματα - από το ποια είναι αντρικά ή γυναικεία επαγγέλματα μέχρι το ποιος θα τακτοποιήσει την τάξη.
»Μια από τις αφορμές για συγκρούσεις ήταν η περίοδος, τα αγόρια ακολουθούσαν σαν αγέλη τα κορίτσια μέχρι έξω από τις τουαλέτες, τα κορόιδευαν, ρώταγαν με γέλια “θα τρέξει κάτι;”, δηλαδή “θα λερωθείς;” Τα αγόρια αναπαράγουν αυτό που βλέπουν να σημαίνει η περίοδος στην τηλεόραση, στην πολιτική, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το θεωρούν αδυναμία, ευκαιρία για αποκλεισμό».
Οι περιπέτειες ενός μαθήματος που... δεν διδάχτηκε ποτέ
- 1930 Εκδίδονται βιβλία Ελλήνων συγγραφέων όπου αναφέρεται η σεξουαλική ανάπτυξη των παιδιών και η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση.
- 1964. Ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Παιδείας Ευάγγελος Παπανούτσος δηλώνει ότι το υπουργείο «σύντομα» θα ασχοληθεί με το θέμα.
- 1979-78. Διοργάνωση επιστημονικού συμποσίου για τη «Σεξουαλική Εκπαίδευση». Συνέδριο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας στην Αθήνα, όπου γίνεται απολογισμός δράσεων άλλων ευρωπαϊκών χωρών και αρνητική κριτική για την απουσία της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στην Ελλάδα.
- 1995. Εισαγωγή μαθήματος Αγωγής Υγείας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Μια από τις θεματικές ενότητες που μπορούσε να επιλέξει ο εκπαιδευτικός ήταν η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση.
- 2001. Εκδοση σχολικού βιβλίου από το υπουργείο Παιδείας με θέματα διαφυλικών σχέσεων και σεξουαλικότητας. Το βιβλίο αφορίστηκε και το μάθημα δεν προχώρησε.
- 2003. Ο σεξολόγος Θάνος Ασκητής καταθέτει πρόταση στο υπουργείο Παιδείας για το μάθημα της Σεξουαλικής Αγωγής. Υπήρξε επιδοτούμενο πρόγραμμα από την ευρωπαϊκή κοινότητα με 9 θεματικές υγείας, μια από αυτές ήταν η Σεξουαλική Αγωγή. Το πρόγραμμα πάγωσε.
- 2009. Δεύτερη απόπειρα ένταξης των βιβλίων σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία.
- 2014. Η σεξουαλική αγωγή διδάσκεται μόνο στο πιλοτικό πρόγραμμα «Κοινωνικό Σχολείο». Στη γενική εκπαίδευση, στοιχεία σεξουαλικής αγωγής υπάρχουν μόνο σε λίγες σελίδες ορισμένων μαθημάτων (Βιολογία, Ανθρωπολογία, Θρησκευτικά), οι οποίες στις περισσότερες περιπτώσεις δεν καταφέρνουν να ενταχθούν στην ύλη που εν τέλει διδάσκεται.
- 2017. Ο υπουργός Παιδείας εισάγει θεματική εβδομάδα στο Γυμνάσιο με σκοπό την ενημέρωση των μαθητών γύρω από τις έμφυλες ταυτότητες.
- 2018. 42 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ ζητούν την ένταξη του μαθήματος της Σεξουαλικής Αγωγής στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
Τι συμβαίνει σε γειτονικές, αλλά και μακρινές χώρες
Αλβανία
Το 2005 ξεκίνησε η διαδικασία για υλοποίηση του μαθήματος Σεξουαλικής Διαπαιδαγώγησης στη γειτονική χώρα και το 2012 άρχισε η εφαρμογή του. Υπεύθυνη για το διδακτικό υλικό είναι μια ομάδα ειδικών επιλεγμένη από το υπουργείο Παιδείας και κάποιες οργανώσεις από τη ΛΟΑΤ κοινότητα. Το πρόγραμμα διδάχθηκε αρχικά για 4 μέρες σε δύο σχολεία, σε μαθητές ηλικίας 10 με 12 χρόνων.
Ιρλανδία
Σε μια συντηρητική καθολική χώρα όπως η Ιρλανδία η Σεξουαλική Διαπαιδαγώγηση υφίσταται ως μάθημα επιλογής από το 1998. Ομάδες που έφερναν αντίρρηση γύρω από το θέμα προσπάθησαν να επηρεάσουν το περιεχόμενο που διδάσκεται. Η Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού του ΟΗΕ εξέφρασε ανησυχία για τη δυσκολία πρόσβασης των εφήβων στο μάθημα αφού, σύμφωνα με τον νόμο, ένα παιδί δεν είναι υποχρεωμένο να παρακολουθήσει ένα μάθημα εάν το περιεχόμενό του αντίκειται στις απόψεις του γονέα.
Κιργιστάν
Το 2013 προέκυψε σκάνδαλο όταν μοιράστηκαν σε μαθητές φυλλάδια σχετικά με τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, με πληροφορίες από τη UNICEF και τον Σύνδεσμο Αναπαραγωγικής Υγείας του Κιργιστάν. Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, οι πνευματικοί ηγέτες των μουσουλμάνων και ορισμένα πολιτικά κόμματα χαρακτήρισαν τα φυλλάδια «προπαγάνδα υπέρ του σεξ».
ΜΚΟ και αντιπρόσωποι ιατρικών και εκπαιδευτικών συλλόγων απάντησαν εκφράζοντας τις απόψεις τους, ξεκινώντας έναν δημόσιο διάλογο. Εν τέλει, το Κοινοβούλιο αποφάσισε να προχωρήσει στο μάθημα. Από το 2015 το μάθημα έχει εισαχθεί στα σχολεία, ωστόσο ο τρόπος διεξαγωγής του και το περιεχόμενο διαφοροποιούνται ανά σχολείο ή περιοχή, ανάλογα και με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του τοπικού πληθυσμού.
Βόρεια Μακεδονία
Στη γειτονική χώρα υπάρχουν τρία στρατηγικά προγράμματα για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, αν και το μάθημα δεν έχει μπει ακόμα σε εφαρμογή. Διάφορες πτυχές όμως καλύπτονται μέσω μαθημάτων όπως η Βιολογία. Οι καθηγητές έχουν δικαίωμα επιλογής για τα θέματα που θα διδαχθούν κι έτσι αποφεύγουν να αναφέρουν «άβολα» θέματα. Ως αποτέλεσμα, μόνο το 15% από αυτούς μιλάνε στους μαθητές για τη χρήση προφυλακτικού και 35% για την προφύλαξη από τον HIV.
Οσο για τις σχέσεις εκτός ετεροφυλοφιλικού μοντέλου, παρά τις πιέσεις φεμινιστικών και ΛΟΑΤ ομάδων, ο υπ. Παιδείας είπε το 2013 πως δεν θα επιτρέψει την εισαγωγή διδακτικού υλικού που θεωρεί τις ομοφυλοφιλικές σχέσεις ισότιμες με τις ετεροφυλοφιλικές. Τα ΜΜΕ της χώρας στήριξαν τη δήλωση αυτή και γράφτηκαν άρθρα για το πώς η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση οδηγεί στην ομοφυλοφιλία και εναντιώνεται στις αξίες της κοινωνίας.
ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΕ PDF
PINAKAS
ΠΗΓΗ: «Η Σεξουαλική Εκπαίδευση στην Ευρώπη και την Κεντρική Ασία», έκθεση αξιολόγησης (2018) από το Federal Centre for Health Education και το International Planned Parenthood Federation European Network - IPPF EN
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου