Δημοκρατία Under Construction: Από τους δρόμους στις πλατείες

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

24 Δεκεμβρίου 2011

Δημοκρατία Under Construction: Από τους δρόμους στις πλατείες

Αυτές τις μέρες κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Α/συνέχεια ο συλλογικός τόμος Δημοκρατία Under Construction: από τους δρόμους στις πλατείες (Εμπειρίες-αναλύσεις-ντοκουμέντα), μια προσπάθεια αποτύπωσης και ανάλυσης των «πλατειών», ενός από τα μείζονα κινηματικά γεγονότα της χρονιάς που τελειώνει, από ανθρώπους που μετείχαν σε αυτό. Δημοσιεύουμε σήμερα αποσπάσματα από τον πρόλογο των επιμελητών, Χρήστου Γιοβανόπουλου και Δημήτρη Μητρόπουλου, που δίνουν το στίγμα του έργου.

Στρ. Μπ.

του Χρήστου Γιοβανόπουλου και του Δημήτρη Μητρόπουλου

…Διότι τους ήρθε ξαφνικό και δεν έχουν προμηθευτεί το νέο αλφάβητο της ζωής: Η παραπάνω φράση, προερχόμενη από μέιλ που στάλθηκε στη λίστα της Ομάδας Επικοινωνίας της πλατείας Συντάγματος τις μέρες του Ιουνίου 2011, θέτει το βασικό ζήτημα που η προσπάθεια μας επιχειρεί να ανιχνεύσει. Δηλαδή να αρχίσουμε να διακρίνουμε το «νέο αλφάβητο» που άρχισε να αρθρώνεται στο Σύνταγμα και σε όλες τις άλλες πλατείες της χώρας, αλλά και του κόσμου. Ένα αλφάβητο που φτιάχνεται συλλογικά και σταθερά, μέσα από το μοίρασμα προηγούμενων, αλλά κυρίως το γέννημα νέων, πρωτόγνωρων, κοινών εμπειριών. Μια διαδικασία ανοιχτή, απρόβλεπτη, που μοιάζει να κινείται άλλες φορές με εκκωφαντική ταχύτητα και άλλες φορές πολύ αργά, με εκπλήξεις και λάθη, ακριβώς όπως η διαδικασία μέσα από την οποία ένα παιδί αρχίζει και μαθαίνει να μιλάει.

Πεποίθησή μας είναι ότι το παιδί που γεννήθηκε τον Δεκέμβρη του 2008, που η βίαια κραυγή του ήταν το κλάμα του μωρού που προσπαθεί να ανασάνει βγαίνοντας στον κόσμο, αυτό το παιδί τώρα, και αφού στο ενδιάμεσο μπουσούλησε και σηκώθηκε περπατώντας διστακτικά και τρικλίζοντας, στις πλατείες άρχισε να προσπαθεί να μιλήσει και να αρθρώσει λόγο, τον δικό του νέο λόγο. Για τον λόγο αυτό δεν είχε πάντα τόση σημασία το τι έλεγε, όσο η διαδικασία ή η δοκιμασία του να βρει τις λέξεις που χρειαζόταν και να τους δώσει το νόημα που αυτό ήθελε. Τι πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα από την ίδια την πρώτη λέξη που το χαρακτήρισε: Αγανακτισμένοι. Μία λέξη που προέκυψε και από ένα τυχαίο γεγονός. Από ένα «λάθος στη μετάφραση» ίσως, αφού προτιμήθηκε από την εναλλακτική του «εξοργισμένοι». Για τους πιο παλιούς, σε χρόνια και πολιτική πείρα, ήταν μια λέξη που είχε συνδεθεί με την δράση δεξιών συντηρητικών (κάποτε και παρακρατικών) στοιχείων, τους δήθεν «αγανακτισμένους πολίτες». Μια λέξη που τώρα ο απλός κόσμος επανοικειοποιούνταν και της έδινε με την ίδια του την πράξη ένα ολότελα διαφορετικό περιεχόμενο. Μια επανανοηματοδότηση του λόγου, που σημαίνει και μία επαναθέαση του κόσμου όλου. Διεργασίες πλατειακές, σε μαζική κλίμακα άνευ προηγουμένου, όπου ο «κοινός νους», με τη διπλή του έννοια της κοινότητας και του εύλογου, προσπαθούσε να μάθει να συνδιαλέγεται, να συνεννοείται, να συνθέτει, να πράττει συλλογικά.

Αν και ακόμα τα γεγονότα είναι φρέσκα, ακόμα «εν θερμώ» και χωρίς να έχει σταματήσει ουσιαστικά η κίνηση των μαζών και του πλήθους που ήταν οι πλατείες, η ίδια αυτή η διάχυση του πνεύματος, της ατελούς γλώσσας αγανάκτησης και πλατειών και τα γεγονότα που έχει από τον Σεπτέμβρη και μετά δημιουργήσει, θέτουν ακόμα πιο εμφατικά την ανάγκη ανίχνευσης αυτού του νέου αλφάβητου. […]

Μια πρώτη κατάθεση για την υπέρβαση που όρισαν οι πλατείες

Το βιβλίο αυτό καταπιάνεται με μια προσπάθεια να εξερευνηθούν τα στοιχεία μιας άλλης πολιτικής κουλτούρας που εμφανίστηκαν με το κίνημα των αγανακτισμένων και των πλατειών. Ενός εν δυνάμει άλλου παραδείγματος οργάνωσης και δράσης, που η καινοτομία του βρίσκεται όχι τόσο στις αρχές του αλλά στη μαζική κλίμακα και μακρόχρονη δοκιμασία του, με ό,τι σήμαιναν αυτά, με τις δυνατότητες και τους περιορισμούς του. Γιατί δεν μπορεί να υποστηρίξει κανείς ότι οι ιδέες που έδωσαν ζωή στο πρωτόγνωρο εγχείρημα του Συντάγματος και των άλλων πλατειών, γεννήθηκαν εκ του μηδενός με την έκρηξη της αγανάκτησης. Αντιθέτως, η ετερογένεια του κόσμου που συνευρέθηκε και του πολιτικού και κοινωνικού φορτίου που ο καθένας κουβαλούσε, αποτελεί την πιο καλή απόδειξη πως μία σειρά διαφορετικές πολιτικές κουλτούρες και κοινωνικές πρακτικές συναντήθηκαν και συνέθεσαν αυτό που πρόβαλε και βιώθηκε ως «Σύνταγμα».

Την ίδια στιγμή όμως, η ζωή της πλατείας, καθώς αναδυόταν και μορφοποιούνταν, ως προσπάθεια υπέρβασης του μέχρι τότε υπαρκτού και εφικτού, εκκόλαπτε ένα άλλο μοντέλο κοινωνικής και πολιτικής παρέμβασης και οργάνωσης. Ένα λιγότερο ή περισσότερο διακριτό σώμα στάσεων (αν όχι αρχών), λογικών και πρακτικών, που συνυπήρχαν, μπλέκονταν, ακόμα και ανταγωνίζονταν τα τυποποιημένα και τετριμμένα ήθη, έθιμα και συνήθειες πολιτικής διαμαρτυρίας και τις παγιωμένες κουλτούρες και συμπεριφορές των ενεργών πολιτικών υποκειμένων εν Ελλάδι (κομματικών ή μη, συγκρουσιακών ή όχι). […]

Όπως η εξέγερση του Πολυτεχνείου καθόρισε σε συμβολικό και πραγματικό επίπεδο την πολιτική κουλτούρα του ανταγωνιστικού κινήματος μίας ολόκληρης εποχής και μορφοποίησε το φαντασιακό της εξέγερσης στη μεταπολιτευτική εποχή, έτσι και η πράξη και η λογική που διαπέρασε τη συλλογική εμπειρία, τις «δομές» και τους «θεσμούς» του Συντάγματος, αποτελούν κοινά σημεία αναφοράς για τις εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου που βρέθηκαν στις πλατείες και συνεχίζουν να αντιστέκονται (και εκτός των πλατειών). Σημεία που εν δυνάμει μορφοποιούν το λεξιλόγιο της αντίστασης στη μετά την πτώση της μεταπολίτευσης εποχή. Με αυτήν την έννοια, η καταγραφή κομματιού αυτής της εμπειρίας, επικεντρώνοντας στα ανολοκλήρωτα ομολογουμένως, αλλά νέα και υπό διαμόρφωση στοιχεία, προσπαθεί να εντοπίσει τα σημεία ρήξης τους με τις επικρατούσες μέχρι τότε πρακτικές, σκιαγραφώντας τα σημεία ανάδυσης μιας διαφορετικής αντίληψης περί πολιτικής.

Χρειάζονται όμως ορισμένες διευκρινίσεις. Η πρώτη είναι πως η έκρηξη των αγανακτισμένων και το κίνημα των πλατειών δεν αποτελούν κανένα «ολοκληρωμένο μοντέλο» οργάνωσης κοινωνικών ή πολιτικών αγώνων. Ούτε ποτέ θέλησαν ή ήταν στους στόχους τους να αποτελέσουν κάτι τέτοιο, άσχετα αν έβαλαν στόχο τους –και το εννοούσαν– να ρίξουν ένα απονομιμοποιημένο και διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα εξουσίας και μοντέλο (μη) δημοκρατίας. Η προσφορά τους έγκειται στο ότι έθεσαν με πλατιούς κοινωνικούς όρους το ζήτημα των ορίων του κυρίαρχου πολιτικού μοντέλου και επίσης της έλλειψης ενός εναλλακτικού. Μια πρόκληση που δοκίμασαν να ξεπεράσουν με πρακτικές συλλογικής οργάνωσης που αντιστοιχούν στη σημερινή ανασύνθεση κοινωνικών δομών και εμπειριών του υποκειμένου. […]

***

Πώς καταλήφθηκαν «ξαφνικά» οι πλατείες; Τι ήταν το φαινόμενο των «αγανακτισμένων»; Τι σήμαινε και ποια ζητήματα έθετε η «πραγματική» ή «άμεση δημοκρατία»; Ποιες δυναμικές απελευθέρωσε και ποιά τα όρια του; Τι είδους νέο δημόσιο χώρο όρισε; Τι νέο έφερε σε επίπεδο πολιτικής κουλτούρας και κινηματικής οργάνωσης; Ποιά ήταν η σχέση του με προηγούμενα υποκείμενα; Τι προκλήσεις έθεσε για το ισχύον πολιτικό εποικοδόμημα, αλλά και για τις δυνάμεις του ανταγωνιστικού κινήματος; Ποιά η σχέση του με προηγούμενες κοινωνικές εκρήξεις (Δεκέμβρης του 2008) και κινήματα ενάντια στην κρίση; Τι ερωτήματα εγείρει σχετικά με την ανάδειξη νέων κοινωνικών αναφορών και διεργασιών συγκρότησης υποκειμένων; Υπάρχει δυνατότητα «μετάθεσης» ή αντανάκλασης του στο πολιτικό επίπεδο; Ποιά η σχέση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης με αυτό; Ποιός ο ρόλος του τοπικού και εθνικού στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του; Τι είδους πολιτισμό παρήγαγε; Πώς σχετίστηκε με τα αντίστοιχα κινήματα του εξωτερικού;

Γράφουν: Β. Αντωνίου, Δ. Βασταρδής, Σ. Ισαακίδης, Λ. Αξελός, Α. Βραδής, Ceamor, Χρ. Γιοβανόπουλος, Δ. Δαλάκογλου, Κ. Δουζίνας, Ν. Κοσματοπουλος, Στ. Κουβελάκης, Δ. Μητρόπουλος, Μ. Μπρέστα, Ρ. Ρινάλντι, Β. Σπάθας, Α. Γαζάκης, Στ. Σταυρίδης, Αχ. Σταύρου, Γ. Στεφανάκις, Π. Σωτήρης, Μ. Τσώμου, Κ. Χαριτάκης, Χριστίνα Λ. Η έκδοση συμπεριλαμβάνει ένα χρονικό και μία σειρά δημοσιοποιημένα, ή μη μέχρι τώρα, ντοκουμέντα καθώς και dvd με υλικό από τη δράση του κινήματος.