Τι είναι η Δημοκρατική Παιδεία;

12:40 | 11 Οκτ. 2016

 

Υπάρχει λόγος που τα σχολεία, σε κράτη δημοκρατικά, δε λειτουργούν δημοκρατικά αλλά ιεραρχικά; Η απάντηση είναι πως όχι.

Έρευνα χρόνων στην εκπαίδευση έχει αποδείξει ότι ο πιο αποδοτικός τρόπος μάθησης είναι όταν αυτή πηγάζει από την περιέργεια του ίδιου του μαθητή και ακολουθεί τα δικά του ενδιαφέροντα. Στα δημοκρατικά σχολεία και πανεπιστήμια συμβαίνει ακριβώς αυτό. Ελεύθερη, αυτόβουλη μάθηση. Η φυσική περιέργεια δεν πνίγεται, αλλά καλλιεργείται. Το αποτέλεσμα: μαθητές κινητοποιημένοι, μαθητές σε συνεχή αναζήτηση, μαθητές δια βίου.

Η Δημοκρατική Παιδεία στηρίζεται σε δύο θεμελιώδεις αρχές:

- υποστηρίζει την "αυτο-κινούμενη" μάθηση
- βλέπει το σχολείο ως μία κοινότητα μάθησης, η οποία βασίζεται στην ισότητα και τον αλληλοσεβασμό (μεταξύ όλων των μελών - μαθητών και καθηγητών)

Αυτο-κινούμενη μάθηση

Οι μαθητές στα δημοκρατικά σχολεία επιλέγουν πως θα περάσουν τη μέρα τους, πως θα αναπτύξουν και θα επεξεργαστούν τα ενδιαφέροντά τους, πως θα προετοιμαστούν για τη ζωή και τη σταδιοδρομία τους. Η μάθηση μπορεί να λάβει χώρα μεσα στην τάξη, ακριβώς όπως και στα συμβατικά σχολεία, αλλά υπάρχουν και αμέτρητοι άλλοι τρόποι μάθησης έξω από τις αίθουσες. Μέσω της ανεξάρτητης μελέτης, της έρευνας στο διαδύκτιο, παίζοντας παιχνίδια, κάνοντας εθελοντισμό, βοηθώντας σε κάποιο εργασιακό χώρο, επισκέπτοντας μουσεία, ταξιδεύοντας, αναλαμβάνοντας κάποιο έργο ή ακόμα και συζητώντας με φίλους και καθηγητές. Όλα αυτά είναι μέρος της σχολικής τους ζωής.

Μία κοινότητα ισότητας και αλληλοσεβασμού

Το πιο ευεργετικό περιβάλλον για μάθηση - αλλά και για εργασία και τη ζωή εν γένη - είναι αυτό στο οποίο τα δικαιώματα μας αναγνωρίζονται και οι απόψεις μας γίνονται σεβαστές.

Στα δημοκρατικά σχολεία γίνονται τακτικές συναντήσεις στις οποίες όλα τα μέλη της κοινότητας έχουν από μία ψήφο, ανεξαρτήτως ηλικίας ή θέσης στην ιεραρχεία. Μαθητές και καθηγητές μπορούν να καθίσουν μαζί ως ίσοι, να συζητήσουν και να πάρουν αποφάσεις όσον αφορά στους κανόνες του σχολείου, στο αναλυτικό πρόγραμμα, στα έργα μέσα στο σχολείο, στην πρόσληψη προσωπικού, ακόμα και σε θέματα προϋπολογισμού.

Το αποτέλεσμα: ανοιχτόμυαλοι, ανεκτικοί, υπεύθυνοι άνθρωποι, οι οποίοι δε θα διστάσουν να εκφράσουν τις απόψεις τους και γνωρίζουν πως να τις τοποθετήσουν αλλά και πως να ακούσουν αυτές των άλλων. Με άλλα λόγια, μορφωμένοι, ενεργοί πολίτες, ταιριαστοί σε μια σύγχρονη δημοκρατική κοινωνία.

Κείμενα σχετικά με την κοινοτική διαδικασία λήψης αποφάσεων στα σχολεία

Γιατί Δημοκρατική Παιδεία;

Η ερώτηση θα έπρεπε να είναι: Γιατί όχι;

Ζούμε σε μία δημοκρατική κοινωνία που για να λειτουργήσει σωστά χρειάζεται δημιουργικούς πολίτες, οι οποίοι να δραστηριοποιούνται στις κοινότητες που ανήκουν, επιδιώκοντας συνέχεια την αλλαγή προς το καλύτερο. Τα παιδιά δεν αναπτύσουν αυτές τις ιδιότητες μέσα από θεωρητικά μαθήματα. Ωστόσο, εκείνα που βιώνουν καθημερινά τι θα πει να είσαι υπεύθυνος για τον εαυτό σου και για τη κοινότητα στην οποία ανήκεις μέσα στο ίδιο το σχολείο, μαθαίνουν να εκφράζονται ελεύθερα, να αγωνίζονται για τα θέματα που θεωρούν σημαντικά, να επιλύουν προβλήματα και καταστάσεις ως ομάδα, να σέβονται τις απόψεις των άλλων και να συμβάλουν στην επιτυχή διαχείρηση της κοινότητας. Όταν κάποιος είναι υπεύθυνος για την ίδια του τη μάθηση, οδηγείται στην ανακάλυψη και την επινόηση αποτελεσματικών στρατηγικών προς την επίλυση προβλημάτων γενικά, όποια κι αν είναι αυτά. Αυτή η ευελιξία και ικανότητα προσαρμογής είναι το εργαλείο που χρειάζεται ο καθένας μας για να συνεχίσει την αναζήτηση (μάθηση) στο άγνωστο που θα φέρει η ζωή.

Όσον αφορά στην αποτελεσματικότητα της μάθησης, η επιστημονική κοινότητα έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι πραγματική μάθηση (σε αντίθεση με την απομνημόνευση στοιχείων, τα οποία στην πλειοψηφία των περιπτώσεων ξεχνιούνται γρήγορα) μπορεί να λάβει χώρα μόνο μέσα σε ένα πλαίσιο απαλλαγμένο από το φόβο και το άγχος και όταν οι γνώσεις αφορούν το μαθητή και είναι σημαντικές για αυτόν. Αυτές οι προϋποθέσεις πληρούνται όταν οι μαθητές έχουν το δικαίωμα να κατευθύνουν τη μάθηση τους και παράλληλα υπάρχει κάποιος ειδικός δίπλα να τους υποστηρίζει, να παρέχει τα εργαλεία που θα χρειαστούν, την τεχνογνωσία του και να τους φωτίζει με επικοδομητικά σχόλια.

Ακόμα κι αυτή η λογική, παρότι στέκει, δεν αγγίζει την ουσία της ύπαρξης της δημοκρατικής παιδείας. Τα παιδιά και οι νέοι δεν είναι προϊόντα παραγωγής για οικονομικούς σκοπούς, αλλά πολίτες με το δικαιωμα "να ανατραφούν μέσα στο πνεύμα των ιδανικών που διακηρύσσονται στον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και ειδικότερα μέσα σε πνεύμα ειρήνης, αξιοπρέπειας, ανοχής, ελευθερίας, ισότητας και αλληλεγγύης" (Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, Νόμος 2101/1992). Αυτό συμπεριλαμβάνει την ελευθερία να διαλέξουν τι θα μάθουν, πως, πότε και με ποιον.

Πηγή: www.eudec.org