Η διαχείριση του πένθους των παιδιών στο σχολείο. Της Ειρήνης Κρυσταλλίδου
09:52 | 21 Νοε. 2013
Τελευταία ανανέωση 09:54 | 21 Νοε. 2013
Οι εκπαιδευτικοί πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι με εμπειρίες θανάτου και πένθους των μαθητών. Έτσι έχουν την μοναδική ευκαιρία να προσφέρουν στήριξη και βοήθεια στα παιδιά που βιώνουν μια τέτοια κατάσταση. Ωστόσο η προετοιμασία των εκπαιδευτικών στο θέμα του θανάτου και στη διαχείριση του πένθους των μαθητών δεν εντάσσεται στην επίσημη εκπαίδευσή τους. Η παρούσα έρευνα, η οποία πραγματοποιήθηκε από την Κρυσταλλίδου Ειρήνη, διερευνά τις αντιλήψεις των εκπαιδευτικών για την εκπαίδευση τους στο θέμα του θανάτου και της διαχείρισης του πένθους των μαθητών, το φόβο θανάτου που επιδεικνύουν, τις στάσεις τους απέναντι στο θάνατο και την άνεση με την οποία συζητούν για το θάνατο με τους μαθητές τους (Κρυσταλλίδου, 2013).
Για την επίτευξη των στόχων αυτών 316 εκπαιδευτικοί που υπηρετούσαν σε σχολεία των νομών Κοζάνης, Λάρισας και Αττικής συμπλήρωσαν γραπτό ερωτηματολόγιο. Το πρώτο μέρος του ερωτηματολογίου περιλαμβάνει ερωτήσεις δημογραφικού περιεχομένου και ερωτήσεις που αφορούν την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών σε θέματα διαχείρισης του παιδικού πένθους. Το δεύτερο μέρος περιλαμβάνει ερωτήσεις σχετικές με την άνεση των εκπαιδευτικών να συζητούν διάφορα είδη θανάτου με τους μαθητές,τις κλίμακες “Death Attitude Profile-Revised” (DAP-R) και “The Fear of Death Scale”, και μια σειρά ερωτήσεων σχετικές με τις στάσεις των εκπαιδευτικών απέναντι στο παιδικό πένθος και τη διαχείρισή του (Κρυσταλλίδου, 2013).
Διαπιστώθηκε από τη συγκεκριμένη έρευνα, όπως είχε προβλεφθεί, ότι οι εκπαιδευτικοί θεωρούν πως το επίπεδο εκπαίδευσης τους σε θέματα σχετικά με το θάνατο και τη διαχείριση του πένθους είναι χαμηλό. Φάνηκε ακόμη, πως ο φόβος θανάτου των εκπαιδευτικών συσχετίζεται τόσο με το φύλο τους, την ηλικία τους όσο και με την εμπειρία απώλειας ενός κοντινού προσώπου κατά την παιδική τους ηλικία. Επιπλέον, προέκυψε μια σχέση μεταξύ αντιλήψεων για την εκπαίδευση σε θέματα σχετικά με το θάνατο, επιπέδου άνεσης συζήτησης γι’ αυτόν με τους μαθητές και φόβου θανάτου. Πιο αναλυτικά η έρευνα κατέληξε στα εξής συμπεράσματα (Κρυσταλλίδου, 2013):
1) Οι εκπαιδευτικοί πιστεύουν ότι η εκπαίδευσή τουςσχετικά με το θέμα του θανάτου είναι χαμηλή.
2) Η στάση κυρίως που υιοθετούν οι εκπαιδευτικοί απέναντι στο θάνατο είναι η στάση τηςουδέτερης αποδοχής, ενώ μεγαλύτερος τους φόβος, είναιοφόβος για τη διαδικασία του θανάτου τους.
3) Οι γυναίκες εκπαιδευτικοί παρουσιάζουν μεγαλύτερο φόβο για το θάνατο των άλλων και τη διαδικασία θανάτους τους, σε σχέση με τους άνδρες εκπαιδευτικούς.
4) Οι άνδρες εκπαιδευτικοί νιώθουν πιο άνετα να συζητούν για το θάνατο με τους μαθητές απ’ ότι οι γυναίκες εκπαιδευτικοί.
5) Οι νεότεροι εκπαιδευτικοί παρουσιάζουν εντονότερο φόβο για το θάνατο των άλλων και τη διαδικασία θανάτου τους, σε σχέση με τους μεγαλύτερους σε ηλικία.
6) Οι εκπαιδευτικοί, οι οποίοι θεωρούν ότι έχουν περισσότερη εκπαίδευση σε θέματα διαχείρισης θανάτου έχουν περισσότερη άνεση να μιλήσουν για το θάνατο με τους μαθητές.
1) Οι εκπαιδευτικοί πιστεύουν ότι η εκπαίδευσή τουςσχετικά με το θέμα του θανάτου είναι χαμηλή.
2) Η στάση κυρίως που υιοθετούν οι εκπαιδευτικοί απέναντι στο θάνατο είναι η στάση τηςουδέτερης αποδοχής, ενώ μεγαλύτερος τους φόβος, είναιοφόβος για τη διαδικασία του θανάτου τους.
3) Οι γυναίκες εκπαιδευτικοί παρουσιάζουν μεγαλύτερο φόβο για το θάνατο των άλλων και τη διαδικασία θανάτους τους, σε σχέση με τους άνδρες εκπαιδευτικούς.
4) Οι άνδρες εκπαιδευτικοί νιώθουν πιο άνετα να συζητούν για το θάνατο με τους μαθητές απ’ ότι οι γυναίκες εκπαιδευτικοί.
5) Οι νεότεροι εκπαιδευτικοί παρουσιάζουν εντονότερο φόβο για το θάνατο των άλλων και τη διαδικασία θανάτου τους, σε σχέση με τους μεγαλύτερους σε ηλικία.
6) Οι εκπαιδευτικοί, οι οποίοι θεωρούν ότι έχουν περισσότερη εκπαίδευση σε θέματα διαχείρισης θανάτου έχουν περισσότερη άνεση να μιλήσουν για το θάνατο με τους μαθητές.
7) Μεγαλύτερη άνεση συζήτησης παρατηρείται όταν οι εκπαιδευτικοί συζητούν με τη τάξη χωρίς το μαθητή που έχει εμπειρία απώλειας και όταν μιλούν για το θάνατο κατοικίδιου ή παππού.
8) Οι δάσκαλοι που είχαν ως παιδιά κάποια εμπειρία θανάτου κοντινού τους προσώπου, ως εκπαιδευτικοί επιδεικνύουν μεγαλύτερη άνεση για συζήτηση με θέμα το θάνατο με τους μαθητές.
9) Οι εκπαιδευτικοί, οι οποίοι θεωρούν ότι έχουν περισσότερη εκπαίδευση πάνω στα θέματα θανάτου παρουσιάζουν περισσότερο ουδέτερη αποδοχήαπέναντι στο θάνατο, λιγότερο φόβο θανάτου και μικρότερη στάση αποφυγής
10) Οι εκπαιδευτικοί, οι οποίοι θεωρούν ότι έχουν περισσότερηεκπαίδευση πάνω στο θέμα της διαχείρισης του θανάτου επιδεικνύουν μικρότερο φόβο θανάτου, σε σχέση με τους εκπαιδευτικούς που είναι λιγότερο εκπαιδευμένοι πάνω σε αυτό το θέμα.
11) Παρατηρήθηκε ότι, όσο μεγαλύτερο φόβο θανάτου έχουν οι εκπαιδευτικοί τόσο περισσότερο εκδηλώνουν στάση αποφυγής απέναντι στο θάνατο.
12) Διαπιστώθηκε ότι, οι εκπαιδευτικοί που παρουσιάζουν σε μικρό βαθμό ουδέτερη αποδοχή, αποδοχή ή διαφυγή απέναντι στο θάνατο παρουσιάζουν σε υψηλό βαθμό φόβο για τον θάνατό τους.
Καθώς τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν να συσχετίζονται οι αντιλήψεις των εκπαιδευτικών για την εκπαίδευση τους σε θέματα θανάτου με τη μείωση του φόβου του θανάτου τους και την αύξηση του επιπέδου της άνεσης για συζήτηση για το θάνατο με τους μαθητές, κρίνεται απαραίτητο να ενταχθεί αυτού του είδους η εκπαίδευση στην γενικότερη εκπαίδευση των δασκάλων. Περαιτέρω έρευνες πρέπει να καταδείξουν με ποιο τρόπο πρέπει να γίνεται αυτή η εκπαίδευση.
Η σχετική βιβλιογραφία παρουσιάζει την βιωματική εκπαίδευση πάνω σε θέματα θανάτου πιο αποτελεσματική από την διδακτική(Bohart & Bergland, 1979). Ωστόσο ο συνδυασμός και των δυο μορφών θεωρείται πιο ολοκληρωμένος. Έτσι, σε επίπεδο ακαδημαϊκό, το θέμα του θανάτου και της διαδικασίας του θανάτου, όπως και θέματα σχετικά με την κατανόηση και την αντίδραση του παιδιού στο θάνατο ανάλογα με την ηλικία του, καλό θα ήταν να εντάσσονται και να αντιμετωπίζονται μέσα σε ένα μάθημα όπως η αναπτυξιακή ψυχολογία ή ακόμη και να αποτελέσουν αυθύπαρκτο μάθημα.
8) Οι δάσκαλοι που είχαν ως παιδιά κάποια εμπειρία θανάτου κοντινού τους προσώπου, ως εκπαιδευτικοί επιδεικνύουν μεγαλύτερη άνεση για συζήτηση με θέμα το θάνατο με τους μαθητές.
9) Οι εκπαιδευτικοί, οι οποίοι θεωρούν ότι έχουν περισσότερη εκπαίδευση πάνω στα θέματα θανάτου παρουσιάζουν περισσότερο ουδέτερη αποδοχήαπέναντι στο θάνατο, λιγότερο φόβο θανάτου και μικρότερη στάση αποφυγής
10) Οι εκπαιδευτικοί, οι οποίοι θεωρούν ότι έχουν περισσότερηεκπαίδευση πάνω στο θέμα της διαχείρισης του θανάτου επιδεικνύουν μικρότερο φόβο θανάτου, σε σχέση με τους εκπαιδευτικούς που είναι λιγότερο εκπαιδευμένοι πάνω σε αυτό το θέμα.
11) Παρατηρήθηκε ότι, όσο μεγαλύτερο φόβο θανάτου έχουν οι εκπαιδευτικοί τόσο περισσότερο εκδηλώνουν στάση αποφυγής απέναντι στο θάνατο.
12) Διαπιστώθηκε ότι, οι εκπαιδευτικοί που παρουσιάζουν σε μικρό βαθμό ουδέτερη αποδοχή, αποδοχή ή διαφυγή απέναντι στο θάνατο παρουσιάζουν σε υψηλό βαθμό φόβο για τον θάνατό τους.
Καθώς τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν να συσχετίζονται οι αντιλήψεις των εκπαιδευτικών για την εκπαίδευση τους σε θέματα θανάτου με τη μείωση του φόβου του θανάτου τους και την αύξηση του επιπέδου της άνεσης για συζήτηση για το θάνατο με τους μαθητές, κρίνεται απαραίτητο να ενταχθεί αυτού του είδους η εκπαίδευση στην γενικότερη εκπαίδευση των δασκάλων. Περαιτέρω έρευνες πρέπει να καταδείξουν με ποιο τρόπο πρέπει να γίνεται αυτή η εκπαίδευση.
Η σχετική βιβλιογραφία παρουσιάζει την βιωματική εκπαίδευση πάνω σε θέματα θανάτου πιο αποτελεσματική από την διδακτική(Bohart & Bergland, 1979). Ωστόσο ο συνδυασμός και των δυο μορφών θεωρείται πιο ολοκληρωμένος. Έτσι, σε επίπεδο ακαδημαϊκό, το θέμα του θανάτου και της διαδικασίας του θανάτου, όπως και θέματα σχετικά με την κατανόηση και την αντίδραση του παιδιού στο θάνατο ανάλογα με την ηλικία του, καλό θα ήταν να εντάσσονται και να αντιμετωπίζονται μέσα σε ένα μάθημα όπως η αναπτυξιακή ψυχολογία ή ακόμη και να αποτελέσουν αυθύπαρκτο μάθημα.
Ακόμη η εκπαίδευση, σε θεωρητικό επίπεδο, των εκπαιδευτικών θα μπορούσε να ενισχυθεί μέσα από μια σειρά σεμιναρίων ή και διαλέξεων για το θέμα. Η βιωματική εκπαίδευση, από την άλλη, των δασκάλων πάνω στο θέμα του θανάτου μπορεί να επιτευχθεί μέσα από βιωματικά εργαστήρια στην διάρκεια των οποίο θα έχουν την ευκαιρία οι εκπαιδευτικοί να διαχειριστούν άλυτες δικές τους απώλειες και να αποκτήσουν την απαραίτητη αυτογνωσία, βασικές προϋποθέσεις για μείωση του φόβου θανάτου τους, τη διδασκαλία του θανάτου στα παιδιά και την κατάλληλη αντιμετώπιση των απωλειών τους.
e-psy.gr
e-psy.gr
Στη νέα στήλη μας για την Παιδεία, παρουσιάζουμε απόψεις για τον πολιτισμό και την εκπαίδευση καθώς και προτάσεις εναλλακτικής διδασκαλίας στα σχολεία. Μπορείτε να μας στείλετε γνώμες και προτάσεις σας, στο paidia@tvxs.gr.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου