Αξιο-λογικοί κραδασμοί…

Δημήτρης Π. Σακκούλης *

Ο Στ. Ζουμπουλάκης («Για το Σχολείο», Πόλις, 2017) σημειώνει ότι είναι «… ολότελα αντίθετος (…) σε ένα συνολικά απαξιωτικό λόγο για το ελληνικό σχολείο. Εκείνο που πρωτίστως χρειάζονται τα σχολεία μας δεν είναι ένας αέναος μεταρρυθμιστικός οίστρος, αλλά η εξασφάλιση της κανονικότητας της λειτουργίας τους: να είναι οι δάσκαλοι στις θέσεις τους από την πρώτη ημέρα του σχολικού έτους, να μπαίνουν στην τάξη στην ώρα τους, να παραδίδουν προετοιμασμένοι το μάθημα, να εξετάζουν σωστά τους μαθητές, να μετεκπαιδεύονται, και πολλά άλλα απλά και τετριμμένα».

Τα τετριμμένα και αυτονόητα δεν αποτελούν πάντα αφετηρία στον σχεδιασμό και την υλοποίηση της εκπαιδευτικής πολιτικής. Συχνά ο «αέναος μεταρρυθμιστικός οίστρος» εκφράζεται μέσα από εμπρόθετη ρήξη με την εκπαιδευτική κοινότητα. Ο αποστασιοποιημένος παρατηρητής τής εν εξελίξει νομοθετικής διεργασίας διακρίνει την ηθελημένη (;) ρήξη εμπιστοσύνης (trust) ανάμεσα στους εμπλεκόμενους: το υπουργείο (ΥΠΑΙΘ) με τους εποπτευόμενους φορείς που διαμορφώνουν την εκπαιδευτική πολιτική, από τη μια, και την εκπαιδευτική κοινότητα, από την άλλη. Αμοιβαία αίρεται η πεποίθηση για την αξιοπιστία του άλλου, καθώς «υπονομεύουν το δημόσιο σχολείο» ή «εμποδίζουν την πρόοδο», αντίστοιχα.

Η εμπιστοσύνη, ως κοινωνικό συναίσθημα που ενδυναμώνει τη συνεργασία, υποσκάπτεται στο πλαίσιο της άνισης κατανομής ισχύος. Ο ισχυρός, αυτοπροσδιοριζόμενος κάτοχος της μόνης ορθής ανάγνωσης της εκπαιδευτικής πραγματικότητας, διαμορφώνει συνθήκες σχετικής αβεβαιότητας και ανασφάλειας για το μέλλον στους λιγότερο ισχυρούς (εκπαιδευτικούς), οι οποίοι αίρουν την εμπιστοσύνη τους.

Το προηγούμενο σχήμα επαναλαμβάνεται τις τελευταίες μέρες, μετά τη δημοσίευση της Υ.Α. για τον «Συλλογικό προγραμματισμό, την εσωτερική και εξωτερική αξιολόγηση των σχολικών μονάδων». Αίφνης η εκπαιδευτική κοινότητα, σε περιβάλλον συστημικής αστάθειας εξαιτίας της πανδημίας, κλήθηκε να προχωρήσει σε διαδικασίες μερικής υλοποίησης ευρύτερου σχεδίου αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου. Τις μέρες που ακολούθησαν ακούστηκαν πολλές απόψεις και ασκήθηκε δριμεία κριτική, δεν θα επεκταθούμε. Θα επισημάνουμε μόνο το εμπεριστατωμένο κείμενο του ομ. καθηγητή του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Γ. Μπαγάκη, ο οποίος χαρακτηρίζει το εγχείρημα ως προσπάθεια μετονομασίας του κρέατος σε ψάρι…

Η συζήτηση για την αξιολόγηση στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα ξεκινάει 4 δεκαετίες πίσω. Εκτοτε είχαμε τουλάχιστον 14 (!) ατελέσφορες νομοθετικές προσπάθειες (νόμους ή Υ.Α.) θέσπισής της. Η ενοχοποίηση των εκπαιδευτικών για τη μη εφαρμογή των προηγούμενων, αν δεν είναι επιφανειακή ανάγνωση της εκπαιδευτικής πραγματικότητας, αποτελεί συστηματική προσπάθεια απαξίωσης του όποιου έργου επιτελείται και αποσιώπησης των δομικών παραλείψεων ή αστοχιών.

Η αξιολόγηση ενός εκπαιδευτικού συστήματος και των επιμέρους δομών του αποτελεί σημαντική παράμετρο στον σχεδιασμό, την οργάνωση και την υλοποίηση του εκπαιδευτικού έργου. Αποτελεί μια συνθετική, συνδυαστική και διαλεκτική ερευνητική διαδικασία που αποσκοπεί στην τροποποίηση και τον εμπλουτισμό του πλαισίου αναφοράς. Είναι η διερεύνηση της κοινωνικής σημασίας και του υποκειμενικού νοήματος των αποτελεσμάτων ενός συστήματος και συνυπολογίζει την εμπλοκή των δρώντων υποκειμένων και τα κοινωνικά διακυβεύματα.

Αρκετοί μετέχοντες στον σχετικό διάλογο -φανατικοί υπέρμαχοι της «αξιολόγησης»- αγνοώντας τα προηγούμενα, την αντιλαμβάνονται ως ιεραρχικό έλεγχο των συμμετεχόντων και όχι ως συστηματική- συνολική αποτίμηση του εκπαιδευτικού έργου. Ο έλεγχος συνιστά κανονιστική προσέγγιση που γίνεται με βάση ένα εξωτερικό μοντέλο αναφοράς, πρότυπο και δεδομένο. Αναλύει την πραγματικότητα σε επιμέρους διακριτά - ελέγξιμα στοιχεία. Είναι μια κλειστή διαδικασία που ολοκληρώνεται με την επιβράβευση ή τιμωρία. Η αξιολόγηση, αντίθετα, αποτελεί συστηματική εφαρμογή ερευνητικών μεθόδων των κοινωνικών επιστημών για την αποτίμηση του εννοιολογικού περιεχομένου, του σχεδιασμού, της υλοποίησης και της ωφέλειας των εκπαιδευτικών παρεμβάσεων. Είναι ανοιχτή διαδικασία που καταλήγει σε προτάσεις βελτίωσης.

Η εσωτερική-ιεραρχική αξιολόγηση που προτείνεται αποτελεί αυστηρά προσδιορισμένη διαδικασία συλλογής πρωτογενούς υλικού για την εξωτερική αξιολόγηση που ακολουθεί. Υπονομεύει τον βασικό χαρακτήρα της ενδοσχολικής αξιολόγησης ως διαδικασίας από το σχολείο για το σχολείο.

Οι σχολικές μονάδες μπορούν μέσα από συλλογικές διαδικασίες να σχεδιάσουν, να υλοποιήσουν και να αποτιμήσουν τη δράση τους συμβάλλοντας στη βελτίωση του παραγόμενου εκπαιδευτικού έργου. Είναι μια γόνιμη διαδικασία που παράγει γνώση αξιοποιήσιμη από τους εμπλεκόμενους και που μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να συνδράμει στη βελτίωση του σχολείου προς όφελος των μαθητών.

Θα κλείσω, όπως άρχισα, με τον Στ. Ζουμπουλάκη: «… Η παγκόσμια κρίση του σχολείου (…) δεν πρόκειται να λυθεί με νομοθετήματα και υπουργικές εγκυκλίους. Θα λυθεί όταν η κοινωνία αποφασίσει ποιο ρόλο θέλει να επιτελέσει το σχολείο και του αναθέσει μια αποστολή που να συνδυάζει τη στοιχειώδη κοινωνικοοικονομική λειτουργία του με το παιδευτικό έργο. Η λύση, πάντως, η όποια λύση, δεν είναι η επιστροφή στο παρελθόν».

 * εκπαιδευτικό
ς

Πηγή:https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/284164_axio-logikoi-kradasmoi