Επανάσταση με σημαία την Παιδεία

Έντυπη Έκδοση
Ελευθεροτυπία, Σάββατο 6 Ιουλίου 2013

Επανάσταση με σημαία την Παιδεία

Η ανάγκη για στήριξη και ανάπτυξη δημόσιων βιβλιοθηκών

Αρθρο του ΧΡΙΣΤΟΥ ΣΤΕΡΓ. ΜΠΕΛΛΕ πανεπιστημιακού

Στις αναπτυγμένες κοινωνίες, οι Δημόσιες Βιβλιοθήκες αποτελούν -μαζί με τη δημόσια εκπαίδευση- ακρογωνιαίους λίθους και στυλοβάτες Παιδείας και Δημοκρατίας. Οσοι υποστηρίζουν πως σε μια διαδικτυακή εποχή δεν χρειάζονται βιβλιοθήκες, κάνουν λάθος. Ο ρεαλισμός των αριθμών διαψεύδει.

Σήμερα, χάριν παραδείγματος, το 80% των Αμερικανών εφήβων έχουν κάρτα βιβλιοθήκης. Πώς, όμως, κι εμείς, εδώ στην πατρίδα μας -την κοιτίδα πνεύματος και πολιτισμού- θα πετύχουμε τα παραπάνω ποσοστά;
Η απάντηση είναι μία και μοναδική. Δεν επιδέχεται παραφράσεις, παρερμηνείες. Μια βιβλιοθήκη υπηρετεί το σκοπό, την αποστολή της, όταν παράγει έργο, παρέχει υπηρεσίες, εξυπηρετεί το κοινό, αφυπνίζει την κοινωνία και προπαντός τους νέους. Είναι αυτό που ονομάζουμε στροφή και σύνδεση της βιβλιοθήκης με την κοινωνία. Η βιβλιοθήκη δεν μπορεί να αποτελεί μουσειακό χώρο. Πρέπει να έχει ανοιχτές τις πόρτες στο λαό, να είναι ανοιχτή σε νέες ιδέες. Χρειαζόμαστε, όσο ποτέ άλλοτε, τη σωματική και ψυχική επαφή. Ο ηλεκτρονικός κόσμος οιακίζει μοναχικότητα.
Δεν είναι πάντα τα χρήματα που λείπουν. Είναι, κυρίως, η αγάπη, οι ιδέες, τα οράματα, το πείσμα, η θέληση, η προσπάθεια, η δουλειά γι' αυτό που κάνουμε. Είναι η ίδια η πολιτική, που κι εδώ, στον ιερό χώρο των βιβλιοθηκών -και παρά τις φιλότιμες προσπάθειες του υπουργείου- «χρωστά», ακόμη, πολλά. Τούτα τα τεμένη της Ιστορίας, της παράδοσης και του πολιτισμού θα μπορούσαν ν' αποτελέσουν απαύγασμα πολιτικής και πνευματικής σύνθεσης, πολιτικό και πνευματικό στοίχημα, όπως γίνεται στην αλλοδαπή. Διττός ο στόχος.
Η μετάλλαξή τους σε τοπικό και διεθνές πνευματικό κέντρο -όπου οι αντικειμενικές συνθήκες επιτρέπουν και ό,τι τούτο συνεπάγεται για τον τόπο- μα, ταυτόχρονα, και σε εστία πρωτόφαντων «οικονομικών» δραστηριοτήτων σε χρώμα κι άρωμα βιβλιοθηκών, ώστε να πάψουν να είναι κρατικοδίαιτες και να διαθέτουν την ποικιλώνυμη αυτοτέλειά τους, όπως συμβαίνει ευρέως σε άλλα κράτη. Αμεσος στόχος, δηλαδή, η απεξάρτησή τους από την τακτική επιχορήγηση του υπουργείου Παιδείας, που συντηρεί, σήμερα, την πλειοψηφία τους.
Επιγραμματικά κι ενδεικτικά αναφέρω πηγές εισροών: Χρηματοδότηση από εν γένει προγράμματα της Ε.Ε. ή διεθνών οργανισμών, υπό τον όρο τήρησης των αναγκαίων προϋποθέσεων. Εσοδα από την πώληση πιστών αντιγράφων σημαντικών χειρογράφων κ.λπ., καθώς και από συναφείς προς το σκοπό του πολιτιστικού κέντρου δράσεις. Εσοδα από το «Πνευματικό Καφενείο» (Καφέ) της Βιβλιοθήκης και από τη δημιουργία χώρων πολλαπλών χρήσεων -αμφιθέατρο, θέατρο, κινηματογράφο- με τον τελευταίο να εξυπηρετεί το πρωί εκπαιδευτικές ανάγκες και το βράδυ να μεταλλάσσει σε κινηματογράφο της πόλης, με έργα που μπορεί να υποστηρίξει η βιβλιοθήκη. Εσοδα από δίδακτρα των ποικιλώνυμων σχολών και συνεδρίων, καθώς και από πωλήσεις βιβλίων και λοιπών εντύπων, εκδόσεως της βιβλιοθήκης, και άλλων παρεμφερών αντικειμένων που αφορούν την παράδοση, την Ιστορία, τον πολιτισμό.
Εσοδα από τις σπουδαίες ψηφιοποιήσεις, όπως και από χορηγίες, δωρεές, κληρονομιές και κάθε άλλου είδους προσφορές φυσικών ή νομικών προσώπων. Εσοδα, τέλος, από οποιαδήποτε άλλη πηγή, που θα ακουμπάει το πνεύμα της βιβλιοθήκης.
Η κρίση είναι λέξη ελληνική. Σημαίνει απόφαση. Το ιδεόγραμμα της λέξης «κρίση» στα κινεζικά, εμπεριέχει δύο στοιχεία: κίνδυνο-ευκαιρία. Σε τούτη την ολική κρίση -οικονομική, θεσμική, κοινωνική- οι παράμετροι Παιδεία, Ιστορία, παράδοση, πολιτισμός συνιστούν κραυγαλέο έλλειμμα και ζητούμενο. Ας αδράξουμε, λοιπόν, την ευκαιρία για μια πραγματική επανάσταση στους παραπάνω τομείς, μέσα από τον πραγματικό κίνδυνο που αρκυωρεί και ελλοχεύει αδυσώπητα. Σε τούτη την «επανάσταση» οι Δημόσιες Βιβλιοθήκες ας αποτελέσουν την αιχμή του δόρατος με ό,τι τούτο συνεπάγεται για τον τόπο.
Ποτέ δεν υπήρξε τόσο επίκαιρος ο διαχρονικός κορυφαίος διδάσκαλος του Γένους και πρωτεργάτης του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, Αδαμάντιος Κοραής: «Τρόπον μεταβολής της Ελλάδος από την κατάστασιν εις την οποίαν ευρίσκεται την σήμερον ούτ' εστοχάσθην ποτέ ούτε στοχάζομαι δυνατόν άλλον, παρά την Παιδείαν»...
chbelles@gmail.com