Ο Καραγάτσης θα μένει πάντα εδώ

Έντυπη Έκδοση Επτά, Κυριακή 5 Ιανουαρίου 2014

Ο Καραγάτσης θα μένει πάντα εδώ

Η ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΤΟΥ Μ. ΚΑΡΑΓΑΤΣΗ ΜΕΤΑΤΡΕΠΟΤΑΝ ΣΕ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΕΣΤΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ '30. ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΔΕΝ ΕΙΧΕ ΑΝΗΦΟΡΙΣΕΙ ΤΙΣ ΣΚΑΛΕΣ ΤΟΥ: ΕΛΥΤΗΣ, ΒΕΝΕΖΗΣ, ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ, ΚΑΤΣΙΜΠΑΛΗΣ

ΤΗΣ ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ

Σπάρτης 14.Πλατεία Αμερικής. Ποιος θα φανταζόταν, προσπερνώντας το διώροφο νεοκλασικό αρχοντικό στην υποβαθμισμένη πλέον γειτονιά της Αθήνας, ότι στο αριστερό παράθυρο με το μικρό μπαλκονάκι του δευτέρου ορόφου ο Μ. Καραγάτσης έγραψε μερικά από τα πιο γνωστά βιβλία του, όπως ο «Κίτρινος Φάκελος».

Το σπίτι της οδού Σπάρτης όπου έμεινε η οικογένεια Καραγάτση από το 1940 μέχρι το 1954Οτι η κατοικία που διέμενε κατοχικά ο συγγραφέας του «Γιούγκερμαν» και της «Μεγάλης Χίμαιρας» κάθε Παρασκευή μετατρεπόταν σε φιλολογική εστία για τη γενιά του '30. Και ποιος δεν ανηφόρισε τις σκάλες του: Ελύτης, Εγγονόπουλος, Εμπειρίκος, Βενέζης, Κατσίμπαλης...

Δύσκολα υποπτεύεσαι ότι το γκρίζο κτίσμα, που στο ισόγειό του φιλοξενεί πλέον τη θεατρική σκηνή «Αλεξάνδρεια», αποτελεί μνημείο της νεότερης ιστορίας μας. Εκεί έβρισκε καταφύγιο ο εξόριστος Λουντέμης, την παραμονή των Χριστουγέννων του '45 ο Γιάννης Τσαρούχης υποδύθηκε με μελοδραματισμό «μια Φραντσέσκα Μπερτίνι» και το '46 ο Καραγάτσης το μετέτρεψε σε χαώδες στούντιο για τα γυρίσματα της αντιστασιακής ταινίας του «Καταδρομή»!

Εσωτερικοί χώροι«Μπαινόβγαινε πολύς κόσμος στο σπίτι μας. Διαρκώς χτυπούσε το κουδούνι. Μπορεί να ήταν δύσκολα, αλλά ήμασταν μια διασκεδαστική οικογένεια. Δεν καταλαβαίνει ο κόσμος ότι και οι δύο γονείς μου ήταν καλλιτέχνες», λέει, ανατρέχοντας στα σκονισμένα ημερολόγια των παιδικών της χρόνων, η θυγατέρα του Καραγάτση, Μαρίνα, που έζησε στη Σπάρτης 14 από 4 έως 18 ετών, ανάμεσα στις μεγαλύτερες προσωπικότητες της εποχής -συχνοί επισκέπτες τους ήταν επίσης οι Νικολάου, Βασιλείου, Θεοτοκάς, Τερζάκης και Καββαδίας. Επειδή ωστόσο «βασίλευε συνέχεια τέτοιο χάος και αναταραχή στο σπίτι, τόσος κόσμος τηλεφωνούσε, έτρωγε, κοιμόταν, φλυαρούσε, γλεντούσε» η μικρή Μαρίνα έβρισκε καταφύγιο «στην ησυχία και την ασφάλεια» της οικογένειας Βουτσινά. Στο ισόγειο. Εκεί όπου ο ηθοποιός Βασίλης Βλάχος πήρε το ρίσκο και έστησε σήμερα τη θεατρική στέγη του.

Στις ψηλοτάβανες αρχοντικές αίθουσες, όπου σήμερα φθάνει το θεατρόφιλο κοινό, η Μαρίνα μαζί με τις θυγατέρες των Βουτσινάδων, που είχαν επαναπατριστεί από το Πορτ Σάιντ, ξεχνούσε «τη γεμάτη προβλήματα κι ερωτηματικά ζωή μου», όπως μας διαβάζει από το ημερολόγιό της, «και γινόμουν η Μαρίνα που πετούσε τη σκούφια της για παιχνίδια, πειράγματα και παγωτό σοκολάτα με αμύγδαλα στην κορυφή».

Η οικογένεια των γειτόνων της ήταν, θυμάται, ιδανικός εκπρόσωπος της αστικής τάξης. «Συντηρητικοί, δεμένοι μεταξύ τους, θρησκευόμενοι. Οι γυναίκες περίφημες νοικοκυρές και οι άντρες οικονόμοι και κουβαλητές». Το αντίθετο απ' ό,τι ίσχυε στη γεμάτη εκπλήξεις κι επισκέψεις οικία των Καραγάτσηδων.

Το ισόγειο είναι πλέον θέατροΣτο σημερινό φουαγέ του θεάτρου «Αλεξάνδρεια» οι Βουτσινάδες «κάθε Χριστούγεννα στήνανε το φουντωτό χριστουγεννιάτικο καταπράσινο δέντρο τους -δεν απουσίασε ούτε στην Κατοχή-, στολισμένο με τα εξωτικά πολύχρωμα πουλιά και τα πορσελάνινα κουκλάκια που φέρανε μαζί τους από το Πορτ Σάιντ που πάντοτε νοσταλγούσα».

Στο χώρο της σκηνής δέσποζε η τραπεζαρία, όπου η Μαρίνα Καραγάτση στρωνόταν στην τόμπολα και στο ντόμινο κι έπιανε με τις φιλενάδες της τη ζωγραφική με τα κραγιόνια. Ο δεύτερος όροφος περνά αδιάφορα από τις μνήμες της, καθώς η οικογένεια Κωστάκη, που διέμενε εκεί, «δεν παρουσίαζε ενδιαφέρον. Δεν είχε, βλέπετε, παιδιά».

Η ίδια έχει συνδέσει τις μνήμες της με την οικία αυτή. Η σχέση του Μ. Καραγάτση με το σπίτι του ποια ήταν; «Δεν θα τον έλεγα σπιτόγατο», λέει η Μαρίνα. Ο συγγραφέας άλλαξε πολλά σπίτια μέχρι το '40, οπότε, λόγω της έκτακτης συγκυρίας, αναγκάστηκε να καθηλωθεί στην πλατεία Αμερικής. «Επειδή είχε πολύ δύσκολο ύπνο, νοίκιαζε πάντα τον πάνω όροφο για να μην έχει φασαρία».

Οταν παντρεύτηκε, έμενε γωνία Πατριάρχου Ιωακείμ και Μαρασλή. «Μόλις γεννήθηκα, φύγαμε για μια μονοκατοικία στην 3ης Σεπτεμβρίου. Αλλά εκεί ήταν το μεγάλο δράμα! Είχε πάρα πολλές αϋπνίες και δεν μας επέτρεπε να βγούμε από τα δωμάτιά μας προτού ξυπνήσει -γιατί ήταν παλιό σπίτι και τρίζαν τα σανίδια στο πάτωμα».

Η Μαρίνα Καραγάτση στο μπαλκόνι του δωματίου της και ο πατέρας της ντυμένος συνταγματάρχης Λιάπκιν στο δικό του μπαλκόνι, στο σπίτι τους στην πλ. ΑμερικήςΑπό το σπίτι-κόλαση της 3ης Σεπτεμβρίου επιστρέφουν σε νέα κατοικία στο Κολωνάκι, για να την εγκαταλείψουν το '40 για την πλατεία Αμερικής και την οδό Σπάρτης. «Εκεί έμεινε μέχρι το '54 αναγκαστικά. Ηταν το σπίτι όπου έζησε περισσότερο κι εγώ πέρασα όλα τα παιδικά μου χρόνια και την εφηβεία μου. Ο,τι αναμνήσεις έχω είναι από τη Σπάρτης 14. Από εκεί και πέρα τα πράγματα ανακατεύονται...».

Ο Μ. Καραγάτσης μπορεί να είχε τις «περιπέτειές» του, αλλά πάντα στη μιάμιση το μεσημέρι θα επέστρεφε στην οικογενειακή εστία για να γευματίσει. Ξανάβγαινε κι επέστρεφε πάλι στις 8, για να δειπνήσει και να κοιμηθεί. Στη Σπάρτης 14 δεν έγραψε μόνο τον «Κίτρινο Φάκελο» αλλά και το «Μπουρίνι», το «Μεγάλο Υπνο» και βεβαίως τις περίφημες θεατρικές κριτικές του, που δημοσιεύονταν στη «Βραδυνή».

Στην ταράτσα αλλά και στα δωμάτια του σπιτιού του γύρισε την ιστορική ταινία «Καταδρομή», με πρωταγωνιστή τον Λάμπρο Κωνσταντάρα, τον οποίο η εξάχρονη Μαρίνα Καραγάτση είχε ερωτευτεί, τον Μάνο Κατράκη και την Ελένη Χατζηαργύρη. «Είχαν κάνει το σπίτι άνω-κάτω. Ο πατέρας μου φαίνεται κάποια στιγμή έχασε τον έλεγχο κι έφτασε να πει "Ανάθεμα που ήθελα να γίνω και σκηνοθέτης"».

Υπήρξε, μεταξύ άλλων, και πολύ προληπτικός. Τρεις μήνες, στα Δεκεμβριανά, από τον Νοέμβριο του '44 ώς τον Ιανουάριο του '45, τους πέρασε έγκλειστος, σε κατ' οίκον περιορισμόν. «Ενας μάγος από τη Αρμενία, ο Αράμ, του είχε προφητέψει τα χειρότερα αν έβγαινε. Εκείνο τον καιρό δεν είχαμε να φάμε και ο πατέρας μου ήταν αποστεωμένος».

Η κατοικία στη Σπάρτης 14 είναι συνδεδεμένη με τους Καραγάτσηδες όσο καμία άλλη. Στον τρίτο όροφο, εκεί όπου έμεινε ο συγγραφέας με την οικογένειά του, είχε αφήσει την τελευταία του πνοή και ο πατέρας του. Από εκεί και η μοναχοκόρη του έχει φυλάξει την πρώτη καθαρή μνήμη της ζωής της: τις σειρήνες του πολέμου.