50 χρόνια σύγχυσης στην Παιδεία

Έντυπη Έκδοση Ελευθεροτυπία, Σάββατο 8 Μαρτίου 2014

50 χρόνια σύγχυσης στην Παιδεία

Του ΚΩΣΤΑ ΚΑΡΤΑΛΗ

Ακούγοντας τις νέες διευκρινίσεις για το καθεστώς στο νέο Λύκειο, ριζώνει όλο και πιο βαθιά μέσα μας η αγωνία για την παιδεία και τη νεολαία αυτής της χώρας. Εξετάσεις, παραεξετάσεις, σημειώσεις, υποσημειώσεις, λεπτομέρειες που σε μπερδεύουν αντί να ξεδαλύνουν την κατάσταση.

Προς τι τόσο ανακάτεμα παλαιών και νέων μεθόδων; Προς τι οι συνεχείς αλλαγές; Γιατί δεν μπορούμε να εναρμονιστούμε με ευρωπαϊκά πρότυπα; Σε τέτοιους φοβερούς καιρούς κρίσης, ανεργίας και ανέχειας, κανείς δεν μπορεί να σταματήσει την εκπαιδευτική κατηφόρα;

Πριν από έναν αιώνα, το 1914, ο εμπνευσμένος δάσκαλος Δημ. Γληνός πρωτοστατούσε στη δημιουργία του «Εκπαιδευτικού Συνδέσμου Λειτουργών Μέσης Εκπαιδεύσεως», μαζί με τους Μ. Τριανταφυλλίδη και Α. Δελμούζο.

Λίγους μήνες πριν, είχε συντάξει νομοσχέδια εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, τα «νομοσχέδια Τσιριμώκου» όπως έγιναν γνωστά. Ηταν σειρά νομοσχεδίων που κατατέθηκαν προς ψήφιση το 1913 από τον τότε υπουργό Παιδείας Ιωάννη Τσιριμώκο της κυβέρνησης των Φιλελεύθερων του Ελευθέριου Βενιζέλου. Αφορούσαν τη μεταρρύθμιση της ελληνικής εκπαίδευσης, όπως είχε εξαγγελθεί στο πολιτικό πρόγραμμα των Φιλελεύθερων. Ηταν επεξεργασμένα από τον Δημήτρη Γληνό, ο οποίος έγραψε και την εισηγητική έκθεση των νομοσχεδίων.

Ηταν πρωτοποριακά για την εποχή τους, καθώς προέβλεπαν τα εξής: Τα έτη υποχρεωτικής εκπαίδευσης θ' αυξάνονταν σε έξι, το Ελληνικό Σχολείο θα καταργούνταν και στη θέση του θα καθιερωνόταν το τριετές Αστικό Σχολείο, το Γυμνάσιο θα γινόταν εξαετές και θα χωριζόταν σε δύο κύκλους. Τα μαθήματα θα ήταν κοινά τα δύο πρώτα χρόνια και κατόπιν θα χωριζόταν σε θεωρητικό (φιλολογικό) και πραγματικό (θετικό). Θα καταργούνταν η διδασκαλία των Αρχαίων ελληνικών στο Δημοτικό Σχολείο και το Αστικό Σχολείο. Στη θέση τους θα διδασκόταν η καθαρεύουσα. Θα δημιουργούνταν δίκτυο τεχνικοεπαγγελματικής εκπαίδευσης. Επίσης, λαμβανόταν μέριμνα για ανέγερση σχολικών κτηρίων, για την πληρέστερη επιστημονική και παιδαγωγική κατάρτιση των διδασκόντων, ειδική μέριμνα για την εκπαίδευση των γυναικών και την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού.

Τα νομοσχέδια αυτά δεν ψηφίστηκαν, συναντώντας αντίδραση κυρίως για τη μείωση της διάρκειας του Γυμνασίου και την κατάργηση της διδασκαλίας των Αρχαίων. Η μεταρρύθμιση «μπήκε στο χρονοντούλαπο», όπως είπε ο Δ. Γληνός. Επειτα από 50 χρόνια, το 1964, ήρθε άλλος ένας εμπνευσμένος δάσκαλος, ο Ε. Παπανούτσος, για να πραγματοποιήσει μια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, τη μόνη ίσως που μνημονεύεται ότι πέτυχε το σκοπό της, στη διάρκεια της κυβέρνησης του Γ. Παπανδρέου. Η σκληρή του προσπάθεια ενάντια στις προκαταλήψεις και τα κατεστημένα περιγράφεται στο βιβλίο του «Αγώνες και αγωνία για την παιδεία του 1965». Φυσικά το έργο του δεν μπόρεσε να ολοκληρωθεί, καθώς η κυβέρνηση έπεσε λόγω της αποστασίας και οι αλλαγές που είχε προωθήσει αναιρέθηκαν. Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, όμως, της κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή (μεταρρύθμιση Ράλλη, από τον τότε υπουργό Παιδείας) το 1976 ουσιαστικά στηρίχτηκε στις δικές του ιδέες.

Ο ίδιος έλεγε για τη μεταρρύθμιση: «Ε, ναι, το παγοθραυστικό, που θα σπάσει τον πάγο». Η δημοτική γίνεται ισότιμη γλώσσα με την καθαρεύουσα. Η υποχρεωτική εκπαίδευση πάει στα εννέα χρόνια, από τα έξι που ήταν. Το μονολιθικό Γυμνάσιο διαχωρίζεται σε Γυμνάσιο και Λύκειο. Η διδασκαλία των αρχαίων κειμένων γίνεται από μεταφράσεις. Ιδρύεται το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, με επικεφαλής σπουδαίους επιστήμονες, σαν τον Ι. Κακριδή και τον Ν. Κρητικό. Και καθιερώνεται το ακαδημαϊκό απολυτήριο. Αλλα 50 χρόνια πέρασαν και ακόμα πελαγοδρομούμε στα ίδια και τα ίδια κι ανακατεύουμε συνεχώς νομοσχέδια και διατάγματα. Δυστυχώς όμως οι σοφοί δάσκαλοι δεν υπάρχουν πια. Κι έχουν απομείνει ελάχιστοι, που δεν τους ακούει κανένας.