Η επιμόρφωση ως ποινή

Του Σωτήρη Γκαρμπούνη

09:05 | 27 Μάιος. 2014

Η αξιολόγηση στα σχολεία και στους εκπαιδευτικούς φαίνεται ότι είναι από τα πράγματα που με τον ένα ή άλλο τρόπο θα μείνουν όποια κι αν είναι η εξέλιξη στην κεντρική πολιτική σκηνή.

Μάλλον λείπει αυτός που θα πάρει την πολιτική ευθύνη για το αντίθετο. Πάντως, οι υποστηρικτές (και μην το ξεχνάμε, καλά αμειβόμενοι) του εγχειρήματος παλεύουν ασθμαίνοντας να πείσουν ότι τα κριτήρια και οι παράμετροι της αξιολόγησης έχουν  παιδαγωγική αξιοπιστία, εκπαιδευτικό προσανατολισμό, γνωσιακό περιεχόμενο και έγνοια για τα παιδιά. 

Μ’ ένα συνοθύλευμα μετρήσεων (έχουν γεμίσει φωτοτυπίες ερωτηματολογίων τα σχολεία) αγωνιούν να δείξουν ότι η προσέγγιση είναι πολύπλευρη. Ωστόσο μια απλή ματιά μπορεί  εύκολα να επιβεβαιώσει ότι όλα όσα μετριούνται έχουν αφετηρία λογιστική και καταλήγουν σ’ έναν εκπαιδευτικό αναλώσιμο, ανασφαλή και με εργασία ελαστικοποιημένη. Αλλά αυτά έχουν συζητηθεί πολλές φορές κι ο καθένας έχει πια σχηματίσει εικόνα.

Εκείνο όμως που κάνει εντύπωση είναι ο τρόπος που επιλέγεται να αντιμετωπιστεί ο «ελλιπής» εκπαιδευτικός. Και η λύση που δίνεται είναι βέβαια η επιμόρφωση. Θα είναι υποχρεωμένος να περάσει από επιμορφωτικές δομές που ΘΑ συσταθούν για να ξανακριθεί. 

Μ’ άλλα λόγια ο νόμος για την αξιολόγηση χρησιμοποιεί την επιμόρφωση σαν ποινή. Φαντάζομαι συναδέρφους να δυσκολεύονται να ομολογήσουν ότι παρακολουθούν την επιμόρφωση για να μην αποκαλύψουν ότι κρίθηκαν «ελλιπείς». Όπως ο μαθητής που με συστολή απαντά ότι έμεινε για Σεπτέμβρη. Η επιμόρφωση αυτού του τύπου μοιάζει περισσότερο με σχολείο «συμμόρφωσης» για τους «παραστρατημένους» που συνοδεύονται με το στίγμα της «έλλειψης».

Αποτέλεσμα: επιμόρφωση ίσον συμμόρφωση. Τιμωρητική λοιπόν η διαδικασία για να αξιολογήσει και να κατηγοριοποιήσει. Πολύ μακριά δηλαδή από βασικές παιδαγωγικές και εκπαιδευτικές αρχές αλλά πολύ κοντά σε τεϊλορικές πρακτικές.

Μα καλά, θα πει κάποιος, δεν χρειάζεται η επιμόρφωση στους εκπαιδευτικούς; Η απάντηση είναι αυτονόητη: Είναι επιβεβλημένη και πρέπει να είναι καθολική. Περιοδική και συστηματική. Οργανικά δεμένη μ’ αυτό που συμβαίνει στο σχολείο. Θα έπρεπε να είναι το κύριο μέλημα μιας πολιτείας που θέλει να δώσει κίνητρα στους ανθρώπους που συνεργάζονται με τα παιδιά.

Μια επιμόρφωση που θα ανανεώνει το ενδιαφέρον  του εκπαιδευτικού και θα του επιτρέπει να αισθάνεται αυτόνομος στις δοκιμές που κάνει σε διαφορετικά σχολεία και διαφορετικά μαθητικά περιβάλλοντα. Που θα υποστηρίζει την καινοτομία, όπως ο ίδιος με τους συναδέρφους του την αναζητά, και θα τον καλύπτει επιστημονικά. Που θα του δίνει τα εργαλεία να τολμά να ξεφύγει από τις βεβαιότητές του, να δοκιμάζει χωρίς φόβο απέναντι στη ιεραρχία.

Που θα του δείχνει εμπιστοσύνη και θα καλλιεργεί την αυτοπεποίθησή του και όχι ανασφάλειες και συμπλέγματα κατωτερότητας. Που θα συνδέει το θεσμό του συμβούλου με το περιεχόμενο της διδακτικής πράξης χτίζοντας σχέσεις εμπιστοσύνης και συνεργασίας και δεν θα τον μετατρέπει σε επιθεωρητή. Που θα ρίξει γέφυρες ανάμεσα στην πανεπιστημιακή έρευνα και τη σχολική πραγματικότητα με συμμετοχή των ίδιων των εκπαιδευτικών.

Αναγκαία συνθήκη όμως είναι κάτι τέτοιο να συνοδευτεί - μεταξύ άλλων - και με την κατάργηση των απανωτών κλειστών εξεταστικών φίλτρων που επικαθορίζουν τελικά το διδακτικό παράδειγμα και απαξιώνουν τις περισσότερες φορές καινοτόμες προτάσεις ακόμη κι αν προέρχονται από την ίδια την πολιτεία (μια αντίφαση την οποία δεν πρόκειται να λύσει καμιά αξιολόγηση κανενός εκπαιδευτικού). Γιατί αν αυτά τα φίλτρα παραμείνουν, η επιμόρφωση ή θα γίνει η επίσημη πηγή εξεταστικοκεντρικών διδακτικών προτάσεων (κάτι σαν αξεσουάρ της τράπεζας θεμάτων) ή στην καλύτερη περίπτωση μάταιο βάρος για τους εκπαιδευτικούς.

Η επιμόρφωση λοιπόν δεν μπορεί να προσφέρεται σαν ευκαιρία(;) ή ποινή για να μη χάσει ο εκπαιδευτικός τη δουλειά του. Η επιμόρφωση θα πρέπει να είναι πολλές ευκαιρίες για να διαπιστώνει τα όριά του, να αναθεωρεί, να μαθαίνει, να δοκιμάζει, να συνεργάζεται. Να ορίζει τη μάθηση για τον ίδιο και τα παιδιά με όρους ελευθερίας και όχι υπακοής και πειθαρχίας. Επιμόρφωση δηλαδή που τον καθιστά περισσότερο εκπαιδευτικό και λιγότερο υπάλληλο. Σε μια τέτοια περίπτωση οποιαδήποτε αξιολόγηση είναι περιττή.