Ένα Αλλιώτικο Σχολείο

12:29 | 08 Οκτ. 2014

Τελευταία ανανέωση 12:29 | 08 Οκτ. 2014

  

Το "Μικρό Δέντρο που θα γινει δάσος", είναι ένα παιδαγωγικό εγχείρημα που δημιουργήθηκε με σκοπό να προάγει την ελευθερία και τη βιωματική μάθηση. Ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Ιανουάριο του 2014 και το "δάσος" του βρίσκεται στην περιοχή Κρυονερίου της Θεσσαλονίκης. Θελήσαμε να μάθουμε περισσότερα για αυτό το αλλιώτικο σχολείο κι έτσι κάναμε την παρακάτω συζήτηση.

-Ας ξεκινήσουμε με τα πιο πρακτικά θέματα. Περιγράψτε με λίγα λόγια τι σημαίνει στην πράξη το «αυτο-οργανωμένο», πως λειτουργεί το αλλιώτικο σχολείο, πως λαμβάνονται οι αποφάσεις, ποια πρέπει να είναι η συμμετοχή του γονιού στις διαδικασίες.

Το ότι χαρακτηρίζεται αυτό-οργανωμένο το αλλιώτικο σχολειό έχει να κάνει με την ισότιμη συμμετοχή στην οργάνωση, τη συντήρηση, την εξέλιξη αλλά και τελικά (ή αρχικά) σε ότι έχει να κάνει με την ύπαρξή του την ίδια , όλων των μελών που συμμετέχουν στο εγχείρημα. Προσπαθούμε να επιλέγουμε διαδικασίες και εργαλεία που να υποστηρίζουν την αντί ιεραρχία, οριζόντιους τρόπους λήψης των αποφάσεων , την άμεση συμμετοχή αντί της ανάθεσης και όλα αυτά που μας επιτρέπουν να πάρουμε τις ζωές μας στα χέρια μας.

Πιο αναλυτικά, όλες οι αποφάσεις λαμβάνονται στη γενική συνέλευση στην οποία συμμετέχουν οι οικογένειες και οι παιδαγωγοί. Η συνέλευση αυτή ασχολείται με όλα τα πρακτικά ή θεωρητικά ζητήματα οργάνωσης , συντήρησης και ανάπτυξης του εγχειρήματος. Σε αυτή τη συνέλευση παρουσιάζουν τις προτάσεις , τις ιδέες προς υλοποίηση οι ομάδες εργασίας που αποτελούνται από τα ίδια τα μέλη της συνέλευσης και είναι επιφορτισμένες με ζητήματα όπως η νομική υπεράσπιση και δικτύωση, η οικονομική διαχείριση αλλά και ενίσχυση, το παιδαγωγικό πλαίσιο του σχολειού, την κατασκευή παιδαγωγικού υλικού, την υποδοχή νέων μελών στην κοινότητα, την οργάνωση των εξωτερικών δραστηριοτήτων του σχολειού κ.α. Επίσης στη γενική συνέλευση, μεταφέρονται από τις συνοδούς προτάσεις που βγαίνουν από την παιδική συνέλευση. Τώρα στην παιδική συνέλευση συμμετέχουν τα παιδιά και οι συνοδοί του σχολειού. Η παιδική συνέλευση μπορεί να καλεστεί από οποιοδήποτε μέλος της σχολικής κοινότητας είτε παιδί είτε συνοδό, αλλά έχει και την προγραμματισμένη ώρα της στις 11:00 κάθε μέρα. Βέβαια η παιδική συνέλευση είναι κομμάτι ενός ευρύτερου παιδαγωγικού πλαισίου και έτσι όπως όλα στο σχολειό μας δεν είναι υποχρεωτική.

Πέρα από τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και υλοποίησής τους, επιλέξαμε και κάποιες διαδικασίες αυτομόρφωσης για να μοιραζόμαστε εμπειρίες και γνώσεις τόσο μεταξύ μας όσο και με άλλο κόσμο με προβληματισμούς πάνω σε παιδαγωγικά ζητήματα. Οι οικογένειες συμμετέχουν στη γενική συνέλευση και στις ομάδες εργασίας, γενικά σε όλες τις διαδικασίες και επίσης υποστηρίζουν την καθημερινότητα της κοινότητας από το μαγείρεμα του καθημερινού φαγητού μέχρι την καθαριότητα. Πιο απλά, επιθυμούμε να προσεγγίσουμε έναν τρόπο ζωής που να βασίζεται στην κοινότητα και την αλληλεγγύη, που να πηγάζει από την οικοδόμηση ισχυρών σχέσεων εμπιστοσύνης ανάμεσα μας και ταυτόχρονα να κτίσουμε ένα ευρύτερο παιδαγωγικό περιβάλλον με συνεχή επικοινωνία ανάμεσα στο σχολείο και το σπίτι και την εξερεύνηση κοινών κατευθύνσεων.

-Πως ξεκίνησε η ιδέα του εγχειρήματος;

Τον Αύγουστο του 2012 στην αυτο-οργανωμένη κατασκήνωση για παιδιά και μεγάλους στο φυτώριο Φλαμουριου. Εκεί συναντηθήκαμε κόσμος από τη Θεσσαλονίκη , το Βόλο, την Κέρκυρα και την Κρήτη με κοινή επιθυμία να οργανώσουμε ένα περιβάλλον ελεύθερης αλληλεπίδρασης και να μοιραστούμε προβληματισμούς και εμπειρίες πάνω σε ζητήματα μάθησης. Σε εκείνη την κατασκήνωση ήταν μαζί μας μια παιδαγωγός από ένα ελεύθερο σχολειό στο Αλικάντε στην Ισπανία και μας έκανε μια μικρή παρουσίαση του πώς μπορεί να λειτουργήσει ένα τέτοιο σχολειό. Μέσα από τις κουβέντες μας εκείνο το καλοκαίρι, φάνηκε η έντονη ανάγκη για τη δημιουργία ενός αλλιώτικου σχολειού, ενός ελεύθερου περιβάλλοντος, δομημένο με εμπιστοσύνη στην αυτοδύναμη εξέλιξη του παιδιού, με σεβασμό στους προσωπικούς χρονορυθμούς του κάθε πλάσματος. Εδώ στη Θεσσαλονίκη είναι ένα μικρό δείγμα από αυτές τις ζυμώσεις . Ένα παρόμοιο εγχείρημα ξεκίνησε και στο Βόλο και ελπίζουμε να δούμε σύντομα και σε άλλες πόλεις.

-Κατά πόσο είναι δυνατή η ελευθεριακή μάθηση σε παιδιά, μέσα στις υπάρχουσες καπιταλιστικές δομές;

Η αλήθεια είναι ότι αποφεύγουμε να χρησιμοποιήσουμε τον τίτλο ελευθεριακό σχολειό σίγουρα όμως η ελευθερία όπως προσπαθήσαμε να την ορίσουμε για εμάς, ως η ικανότητα δηλαδή του ατόμου να αντιλαμβάνεται και να σέβεται τις ανάγκες του εαυτού και του αλλού, είναι η βασική μας επιθυμία. Δηλαδή είναι βασική μας επιθυμία να κατασκευάσουμε το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα υποστηρίζεται και θα γίνεται εφικτή. Η παιδαγωγική αξία του εγχειρήματος που αφορά τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικες έχει να κάνει ακριβώς με τη διαλεκτική αντιμετώπιση της φύσης του ατόμου. Σίγουρα επιλέγουμε δομές που βασίζονται στην αλληλεγγύη, την αυτό-οργάνωση, σχέσεις που συγκρούονται με τις ισχύουσες αξίες του συστήματος. Αυτές τις αξίες δεν τις υποκρύπτουμε από τα παιδιά, που έτσι κι αλλιώς τις συναντούν καθημερινά γύρω τους, ούτε προσποιούμαστε πως δεν υπάρχουν.

-Τι πρέπει να περιλαμβάνει μια ελευθεριακή εκπαίδευση και ποια η σημασία της σε προσχολικό επίπεδο;

Σίγουρα δε θα μπορούσαμε εμείς να στοιχειοθετήσουμε κάτι τόσο ευρύ όπως η ελευθεριακή εκπαίδευση συνολικά. Διατηρούμε μια πεποίθηση ότι η κάθε συλλογικότητα διαπραγματεύεται και ερμηνεύει την ελευθερία με τους όρους της δικής της ιδιότυπης και ξεχωριστής φύσης. Στο αλλιώτικο σχολειό προσπαθούμε να μεταφράσουμε τις επιθυμίες μας για ελευθερία, αυτονομία και σεβασμό, μέσα από ένα προσεκτικά οργανωμένο περιβάλλον, με πολλές και διαφορετικές ποιότητες ερεθισμάτων και υλικών. Στο σχολειό δεν υπάρχει πρόγραμμα μαθημάτων ή υποχρεωτική προσέλευση σε κάποια δραστηριότητα. Τα πλάσματα είναι ελεύθερα από της στιγμή που θα έρθουν να ετοιμάσουν το πρωινό τους στην κουζίνα, να παίξουν ατομικά ή σε παρέες, να ασχοληθούν με κάποιο υλικό ή να οργανώσουν μια δραστηριότητα. Είναι επίσης ελεύθερα να περιπλανηθούν σε οποιοδήποτε χώρο του σχολειού, να κινηθούν ή να ρεμβάσουν. Από την πλευρά μας οι ενήλικες προσπαθούμε να στεκόμαστε διακριτικά χωρίς να παρεμβάλουμε και να κατευθύνουμε το ρυθμό και τη σκέψη του παιδιού με περισσότερη εμπιστοσύνη στην περιέργεια και την έμφυτη ορμή για εξερεύνηση του ατόμου. Προσπαθούμε να είμαστε και να δείχνουμε (είμαστε και φαινόμαστε) διαθέσιμοι για οποιαδήποτε υποστήριξη η βοήθεια. Ειδικά για αυτούς τους πρώτους μήνες του σχολειού εστιάσαμε στη δημιουργία και τη διαχείριση των σχέσεων , στο χτίσιμο γέφυρας επικοινωνίας, κάτι που θεωρούμε σημαντικό ώστε να νιώσουμε όλα τα μέλη της κοινότητας ασφάλεια και να μπορέσουμε να συμβιώνουμε ειρηνικά.

-Σε τι βαθμό, πιστεύετε, ότι η γλώσσα επηρεάζει τη σκέψη των παιδιών και κατά πόσο νομίζετε ότι η σωστή χρήση της είναι απαραίτητη προϋπόθεση της ελευθεριακής μάθησης;

Η λέξη «σωστή» για παράδειγμα, που αναφέρετε στην ερώτηση είναι το μισό ενός δίπολου που αποφεύγουμε να χρησιμοποιούμε στο σχολειό. Η αποφυγή κάποιων γλωσσικών συμβόλων έχει να κάνει με την απόρριψη των σκέψεων που εικονίζουν, της λογικής που εκπροσωπούν. Τα δίπολα, σωστό και λάθος, καλός και κακός, είναι λέξεις που συντηρούν τους διαχωρισμούς και υποκρύπτουν τις λεπτές ποιότητες και τις μεγάλες αντιφάσεις που ενυπάρχουν σε κάθε άτομο. Απέναντι στα παιδιά επιλέγουμε περισσότερο τη σιωπή κάνοντας λίγο χώρο και λίγο χρόνο να αναπτύξουν τη δική τους σκέψη ή να πειραματιστούν πάνω στη δική τους συμβολική αφήγηση χωρίς παρεμβολές από τους ενηλίκους συμβολισμούς ή την ενήλικη ηθική. Αποφεύγουμε να χρησιμοποιούμε τα δίπολα όπως και επιθετικούς προσδιορισμούς σαν όμορφη, έξυπνος. Λέξεις που ορίζουν για το άτομο έναν ρόλο που καλείται να εκπληρώσει αλλά δεν έχει επιλέξει. Προσπαθούμε να επικοινωνούμε με όσο γίνεται πιο περιεκτική και συγκεκριμένη γλώσσα.

-Υπάρχουν κράτη, όπως για παράδειγμα το γερμανικό , τα οποία αποδέχονται ανάλογα εκπαιδευτικά συστήματα και παρέχουν κάποια επιχορήγηση, όπως και σε κάθε άλλο σχολείο. Πώς βλέπετε μια τέτοιου είδους οικονομική συναλλαγή με το κράτος και κατά πόσο  αυτή μπορεί απομακρύνει ένα τέτοιο εγχείρημα από τις αρχικές του προσδοκίες;

Αφ’ ενός στην Ελλάδα με τις υπάρχουσες ρυθμίσεις δεν μπορεί να υπάρχει απλά μια οικονομική συναλλαγή με το κράτος. Αυτό σημαίνει ότι η αποδοχή για το κράτος γίνεται υπό όρους. Το υπουργείο παιδείας έχει κάποια προαπαιτούμενα και κάποιους όρους για να αναγνωρίσει ένα σχολειό και να το προστατέψει. Τα περισσότερα από αυτά τα προαπαιτούμενα ξεμακραίνουν πολύ από τις δικές μας επιθυμίες και σίγουρα πολύ περισσότερο από τις ανάγκες μας. Αφ’ ετέρου κρίνουμε ως ιδιαίτερα σημαντική την κοινωνική νομιμοποίηση του εγχειρήματος, την οποία προσπαθούμε να επιτύχουμε μέσω των ανοιχτών εκδηλώσεων και γενικότερα του δημόσιου λόγου μας, χωρίς βέβαια να παύει να είναι στόχος μας και η θεσμική νομιμοποίηση, η οποία επίσης απαιτεί δικτύωση και συσπείρωση κόσμου που τον απασχολεί το θέμα της εκπαίδευσης.

-Τα άτομα τα οποία απασχολούν τα παιδιά, έχουν κάποια εκπαιδευτική ιδιότητα,με την καθιερωμένη έννοια της λέξης; Τι δεξιότητες πρέπει να έχει κάποιος ώστε να μπορεί να είναι συνοδός;

 Για να μπορεί κάποια ή κάποιος να υποστηρίξει το ρόλο του συνοδού, κρίνουμε μεν πως δε χρειάζεται ακαδημαϊκή επικύρωση, μπαίνει όμως σε μία διαρκή διαδικασία εκπαίδευσης (με την ευρύτερη ίσως έννοια). Μιας εκπαίδευσης που βασίζεται στην αυτομόρφωση, το βίωμα, την παρακολούθηση επιμορφωτικών σεμιναρίων, ακόμα και τα ταξίδια σε ανάλογα σχολεία σε άλλες χώρες. Επίσης η καθημερινή παρατήρηση και καταγραφή της σχολικής καθημερινότητας είναι κομμάτι της εξέλιξης της/ του συνοδού.

-Σε αυτούς τους λίγους μόλις μήνες λειτουργίας, έχετε εντοπίσει μέχρι στιγμής δυσκολίες από τη θεωρία στην πράξη;

Ναι. Να αναφέρουμε ενδεικτικά οικονομικής φύσης, νομικής φύσεως, προσωπικές αγκυλώσεις, ηθικά διλήμματα, διαφορετικές ταχύτητες, ποντικοπαγίδες, κυνηγοί, σεξισμός, εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις/τες. Σοβαρά τώρα, πολλές ιδέες ή αποφάσεις μας αποδείχτηκε στην εφαρμογή πως δεν κουμπώνουν με τις καθημερινές μας ανάγκες ή τους ρυθμούς μας. Και εφόσον δεν έχουμε συνταγές μας μένει μόνο να συναντιόμαστε και να επαναδιαπραγματευόμαστε.

-Θεωρείτε ότι τα παιδιά αντιλαμβάνονται τη διαφορά μεταξύ παραδοσιακής και ελευθεριακής εκπαίδευσης;

Η αλήθεια είναι πως δεν το έχουμε κουβεντιάσει, αλλά αυταρχικές συμπεριφορές κρύβουμε όλοι/ες μέσα μας και μέσα από τις σχέσεις μας προσπαθούμε να τις εντοπίσουμε και να τις αποβάλλουμε. Προσπαθούμε να αντιλαμβανόμαστε το άτομο αντί ως ένα σύνολο δίπολων, ως ένα σύνολο πολλών ξεχωριστών ποιοτήτων. Θα μπορούσε μια δασκάλα /ος σε ένα παραδοσιακό δημοτικό σχολειό να είναι πολύ πιο «ελευθεριακή».

-Στο παιδαγωγικό πλαίσιο που έχετε αναρτημένο και στο blog σας αναφέρετε την ύπαρξη «συνελεύσεων παιδιών και συνοδών». Από τη μέχρι τώρα εμπειρία σας, πόσο εύκολα μπαίνουν ταπαιδιά στη διαδικασία μιας συλλογικής συζήτησης και για τι πράγματα έχουν την ικανότητα να αναλαμβάνουν ευθύνες;

Όπως και για όλα τα ερεθίσματα στο σχολειό μας έτσι και η συμμετοχή στην παιδική συνέλευση θέλουμε να προκύπτει επειδή καλύπτει κάποια ανάγκη μας. Επιλέξαμε ένα εργαλείο που αρχικά λειτουργεί ως ένα πεδίο διασφάλισης του λόγου των παιδιών μέσα στην κοινότητα, καθώς θέματα που προκύπτουν μέσα στην παιδική συνέλευση μπορούν να μεταφέρονται στη συνέλευση των ενηλίκων (όπως π.χ. μια πρόταση για εκδρομή ή η ανάγκη για ανανέωση του παιδαγωγικού υλικού). Από την άλλη είναι ένα παιδαγωγικό εργαλείο (και για τους μεγάλους) καθώς μαθαίνεις να ακούς και να εκφράζεσαι, να συνδημιουργείς και να συνδιαμορφώνεις, να αναλαμβάνεις τις πράξεις και τις ευθύνες αυτών. Η παιδική συνέλευση στο σχολειό μας μπορεί να γίνεται κάθε μέρα, μπορεί και να μη γίνει για μια εβδομάδα. Τα παιδιά συζητούν για τις σχέσεις τους, για τα όρια και πειραματίζονται με τη συλλογική διαχείριση αυτών . Η παιδική συνέλευση διαρκεί κάποια λεπτά της ώρας και στο σημείο που είμαστε τώρα είναι πολύ νωρίς για να εκτιμήσουμε τη λειτουργία της. Συνέπεια και υπομονή ...

Περισσότερες πληροφορίες για το "Μικρό Δέντρο" στο blog τους: alliotikosxoleio.espivblogs.net

blackuroi.gr