Η ορθογραφία δεν είναι μπαμπούλας

16:49 | 19 Μάιος. 2015

  

Yπάρχουν πολλοί μαθητές  που με μικρή προσπάθεια γίνονται  ορθογράφοι, διακρίνονται  δηλαδή για την ικανότητα τους να αποτυπώνουν με ευκολία στη μνήμη τους τις ορθογραφημένες λέξεις ή να μαθαίνουν με ευκολία να εφαρμόζουν τους κανόνες της ορθογραφίας. Τι γίνεται όμως με όσους  παρουσιάζουν δυσκολίες στην ορθογραφία; Το άγχος και η ανησυχία τους τις περισσότερες φορές λειτουργούν αποτρεπτικά ως προς τη βελτίωση τους. Της Ελισάβετ Σούκουλη για το 360pedia.gr

Είναι ξεκάθαρο πως όταν ένα παιδί κάνει ορθογραφικά λάθη θα προτιμήσει να γράψει μικρά κείμενα ή ακόμη θα αποφύγει τελείως τη διαδικασία, μιας και αυτός είναι ένας εύκολος τρόπος να μην έρχεται αντιμέτωπος με τα λάθη του. Ένα γραπτό γεμάτο διορθώσεις κάθε άλλο παρά ενθαρρύνει τον οποιοδήποτε από μας, πόσο μάλλον  ένα παιδί,  να συνεχίσει να γράφει. Παράλληλα, το άγχος του γονιού ή και πιθανή αποδοκιμασία εκ μέρους του είναι παράγοντες που κάνουν την ορθογραφημένη γραφή να φαντάζει  σχεδόν ακατόρθωτη για τους μαθητές.

Είναι αποδεδειγμένο, ωστόσο, το γεγονός ότι όλοι μπορούν να πετύχουν ικανοποιητικά αποτελέσματα σε σχέση με την ορθογραφία, έστω κι αν χρειαστεί να καταβάλουν μακροχρόνιες και επίπονες προσπάθειες. To σημαντικότερο όμως στην περίπτωση αυτή είναι ο σωστός τρόπος με τον οποίο ένα παιδί δουλεύει την ορθογραφία. Και το σωστό τρόπο οφείλει να του δείξει ο εκπαιδευτικός από τη στιγμή που θα εντοπίσει σχετικές δυσκολίες.

Ο βασικός στόχος των εκπαιδευτικών θα πρέπει να είναι η διατήρηση μέσα στο χρόνο της ικανότητας των μαθητών να γράφουν ορθογραφημένα. Γι αυτό καλούνται να τους μάθουν τους μηχανισμούς που εξηγούν τη σωστή γραφή της λέξης . Τέτοιοι  μηχανισμοί είναι ηετυμολογία, η παραγωγή, η σύνθεση και οι οικογένειες λέξεων.

Τα βιβλία του οργανισμού πλέον κατευθύνουν δασκάλους και παιδιά προς  αυτή τη δημιουργική μορφή ενασχόλησης με την ορθογραφία, αφήνοντας πίσω τον παλιό παραδοσιακό τρόπο εκμάθησης της. (Αντιγραφή κειμένων…γράφω πέντε φορές τη λέξη προκειμένου να τη μάθω….κ.α.). Για παράδειγμα τα βιβλία του οργανισμού περιλαμβάνουν λεξιλογικές-ορθογραφικές ασκήσεις που είναι προσανατολισμένες σε αυτό τον σκοπό. Μαθαίνουν στα παιδιά τις προθέσεις, τα προθήματα – επιθήματα και τις λέξεις της αρχαίας ελληνικής που λειτουργούν ως «γεννήτριες» λέξεων στη νέα ελληνική. Τους μαθαίνουν τις οικογένειες λέξεων (ενδεικτικά Ε΄  τάξη, Βιβλίο Μαθητή, α΄ τεύχος, σελ. 14, 27, 30, 34, 74), τους οδηγούν σε εξέταση δύσκολων περιπτώσεων καταληκτικής ορθογραφίας, όπως αυτή της κατάληξης /-ιστε/ (Ε΄  τάξη, Βιβλίο Μαθητή, β΄ τεύχος, σελ. 81).

Παρατηρούμε λοιπόν ότι στα νέα βιβλία του γλωσσικού μαθήματος κυριαρχεί η προσπάθεια νοηματοδότησης της ορθογραφίας. Προς αυτήν την κατεύθυνση οφείλουμε να κινηθούμε και εμείς οι εκπαιδευτικοί. Παρακάτω ακολουθούν  δημιουργικές δραστηριότητες που βοηθούν στην αντιμετώπιση των δυσκολιών στην ορθογραφία. Παράλληλα είναι διασκεδαστικές έτσι ώστε να μη κουράζουν τα παιδιά, πράγμα πολύ σημαντικό προκειμένου να κερδίσουμε το ενδιαφέρον και τη συνεργασία τους!

• Τεχνική της «κατασκευής» λέξης.

Δίνονται στο μαθητή έξι με οκτώ γράμματα με τα οποία κατασκευάζει  όσο πιο πολλές λέξεις μπορεί. Για παράδειγμα με τα γράμματα ε,κ,ι,ν,ε,μ,α μπορεί να γράψει μα, με, ένα, κάνε, νικά,μένει, εμένα,κείμενα…

Ένας άλλος τρόπος είναι να δώσει ο εκπαιδευτικός στους μαθητές μια λέξη και να τους ζητήσει να γράψουν όσο πιο πολλές λέξεις μπορούν παίρνοντας οποιοδήποτε γράμμα της πρώτης και δημιουργώντας νέες, με τον περιορισμό όλα τα γράμματα της κάθε νέας λέξης να υπάρχουν στη λέξη που τους έδωσε. Για παράδειγμα από τη λέξη παράθυρο θα μπορούσαν να σχηματίσουν λέξεις όπως παρά, θύρα, άρπα, αύρα, άρθρο, πρόθυρα…. (Σπαντιδάκης, σελ 181)

Οι μαθητές με αυτήν τη τεχνική μπαίνουν στη διαδικασία να σκεφτούν την ορθογραφία των καινούριων λέξεων ενώ πολλές φορές τα λάθη τους στην ορθογραφία γίνονται η αφορμή για συζήτηση μέσα στην τάξη. Η διαδικασία γίνεται ακόμη πιο ενδιαφέρουσα για τα παιδιά όταν γίνεται υπό μορφή συναγωνισμού μεταξύ τους με τον ακόλουθο τρόπο:

«Ποιος θα βρει τις περισσότερες λέξεις από τη λέξη παράθυρο μέσα στα επόμενα δέκα λεπτά; Είστε έτοιμοι; Ξεκινάμε! » Τέλος, η «αμοιβή» του νικητή αποτελεί πάντα ένα σημαντικό κίνητρο για τα παιδιά.

• Τεχνική του βρεγμένου σπόγγου.

Ο εκπαιδευτικός γράφει τη λέξη με το βρεγμένο σπόγγο στον πίνακα και ο μαθητής την παρατηρεί μέχρι να εξατμιστεί. Στη συνέχεια του ζητά να τη γράψει και κείνος. Μια παραλλαγή αυτής της τεχνικής μπορεί κανείς να συναντήσει και σε εκπαιδευτικά λογισμικά όπου αντίστοιχα εμφανίζεται η λέξη στην οθόνη για μικρό χρονικό διάστημα και στη συνέχεια ο μαθητής καλείται να τη γράψει. Άν τη γράψει λάθος, τότε ο υπολογιστής ξαναδείχνει τη λέξη έως ότου ο μαθητής τη γράψει σωστά. (Σπαντιδάκης, σελ 181).

• Τεχνική της υπαγόρευσης.

Σύμφωνα με αυτήν τη τεχνική ο μαθητής αναλαμβάνει το ρόλο του συγγραφέα υπαγορεύοντας το κείμενο του και ο εκπαιδευτικός το ρόλο του γραμματέα που γράφει όλα όσα του υπαγορεύει ο μαθητής. Αυτό που κατά κύριο λόγο επιτυγχάνεται με αυτήν τη δραστηριότητα είναι ότι ο γραμματέας βοηθά το μαθητή με προβλήματα στην παραγωγή γραπτού λόγου να επικεντρώσει την προσοχή του σε αυτό που θέλει να εκφράσει και με αυτόν τον τρόπο τα κείμενά του να γίνουν πιο επικοινωνιακά και πιο μεγάλα, εφόσον ο μαθητής επικεντρώνεται στην παραγωγή ιδεών χωρίς να τον απασχολεί η ορθογραφία των λέξεων. Αυτή η δραστηριότητα βοηθά σημαντικά μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες. (Σπαντιδάκης ,σελ183)

• Τέλος, οι Μather και Roberts προτείνουν μια τεχνική σύμφωνα με την οποία η ρίζα μιας λέξης γράφεται στο κέντρο και στη συνέχεια προστίθενται ανάλογα προθέματα ή επιθέματα ώστε να σχηματιστούν νέες λέξεις. Μπορεί επίσης ο εκπαιδευτικός να δώσει ένα πρόθημα και να ζητήσει από τους μαθητές να συμπληρώσουν την κατάλληλη ρίζα. Αυτή η δραστηριότητα πέρα από την ορθογραφία βοηθά το μαθητή στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου του. Στο σχήμα 1 ακολουθεί σχετικό παράδειγμα ώστε να γίνει πλήρως κατανοητός ο τρόπος που οργανώνουμε την άσκηση. (Σπαντιδάκης,σελ. 186).

Σχήμα 1. Σχηματισμός λέξεων με προθέματα και επιθέματα.

Βιβλιογραφία:

Σπαντιδάκης,Ι. (2004). Προβλήματα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής Ηλικίας,Αθήνα:Ελληνικά Γράμματα.
Γκότοβος, Α. (1992). Ορθογραφική Μάθηση στο Δημοτικό. Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg.
Δράκος, Γ. (1998). Ειδική Παιδαγωγική των προβλημάτων λόγου και ομιλίας. Αθήνα: αυτοέκδοση.

* Η Ελισάβετ Σούκουλη είναι Φιλόλογος και έχει ειδικευτεί στην Ειδική Αγωγή και τη Λογοθεραπεία

360pedia.gr