. κι όσα θα μας κάνουν πάντα να θυμόμαστε τον Γιάννη Μπανιά
ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ «ΑΥΓΗΣ» ΚΑΙ «ΕΠΟΧΗΣ»
Στο κατάμεστο αμφιθέατρο του 9,84 στο Γκάζι συναντήθηκαν την περασμένη Δευτέρα άνθρωποι της Αριστεράς και όχι μόνο -κάθε προέλευσης. Δείγμα κι αυτό της έγνοιας για τη συνάντηση και τη συνεργασία όλων των τάσεών της, που χαρακτήρισε την πολιτική πορεία του Γιάννη Μπανιά.
Η εκδήλωση, που οργάνωσαν από κοινού η «Αυγή» και η «Εποχή», άνοιξε με ένα σύντομο βίντεο με εικόνες και μαρτυρίες από τη ζωή και τη δράση του Γιάννη. Λίγα και μεστά λόγια για την προσωπικότητα και την πολιτική διαδρομή του κατέθεσαν άνθρωποι που τον έζησαν από κοντά: η Όλγα Γεροβασίλη, ο Γιάννης Θεωνάς, ο Μάρκος Μπασιούκας, η Χριστίνα Παπαοικονόμου, η Ελένη Σταματάκη, η Πόπη Τζεμπελίκου, ο Αλέκος Φλαμπουράρης και ο Θανάσης Χρυσοχοΐδης.
Στο σημερινό φύλλο της «Ε» δημοσιεύουμε χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τις «καταθέσεις» των ομιλητών που συντόνισε η Θεανώ Φωτίου. Αντί για την ομιλία της Λουτσιάνας Καστελίνα, παλαίμαχης, αλλά πάντα νέας αγωνίστριας της ιταλικής αριστεράς, που τίμησε με τη συμμετοχή της τη μνήμη του Γιάννη Μπανιά, δημοσιεύουμε στη σελίδα 15, τη δική της ανταπόκριση για την ιταλική εφημερίδα Μανιφέστο. Ολόκληρη η εκδήλωση στον ιστότοπο της Εποχής και στο left.gr
Στάθης Κουτρουβίδης
ΜΠΑΜΠΗΣ ΓΕΩΡΓΟΥΛΑΣ
Η εμμονή στο κάπα ήταν επιλογή ανοιχτών οριζόντων
Μιλώντας για τον Γιάννη είναι αδύνατο να μη μιλήσουμε για το περίφημο Κάπα. Το όνομα και η πολιτική πορεία του Γιάννη συνδέθηκαν άρρηκτα με το δικαίωμα στην κομμουνιστική αναφορά σε ένα περιβάλλον που επίμονα την απωθούσε. Όσα θα ακολουθήσουν, θα ήθελα λοιπόν να ακουστούν ως αναδρομική συνηγορία υπέρ αυτής της διεκδίκησης, που είναι ταυτόχρονα συνηγορία υπέρ της προσωπικής στάσης του Γιάννη και όχι μόνο, στη βάση ιδεολογικής συνέπειας αλλά και στη βάση της πολιτικής αποτελεσματικότητας.
Θα πάμε λοιπόν περίπου 25 χρόνια πίσω, στη στιγμή που το ΚΚΕ Εσωτερικού διχαζόταν για ένα «Κ». Όσοι μας επέκριναν τότε, και πολύ περισσότερο όσοι μας πολεμούσαν, υποστήριζαν ότι πρόκειται για μια αναχρονιστική εμμονή που στένευε τον ορίζοντα της αριστεράς, τη στιγμή που θα έπρεπε να τον διευρύνει. Τώρα, με το πλεονέκτημα που μας δίνει ο χρόνος ο οποίος ήδη έχει διανυθεί, θα προσπαθήσω να πω και εκ του αποτελέσματος πια, ότι εκείνη η κριτική ήταν άστοχη. Η εμμονή εκείνη ήταν ανοιχτών οριζόντων, ενωτική με ιδιαίτερη δυναμική. Τελικά δεν ήταν μια φασαρία για ένα Κάπα, αλλά για δύο Κάπα και ένα σίγμα. Δεν αφορούσε δηλαδή το χώρο της παραδοσιακής αριστεράς, επιδρούσε και στο χώρο της σοσιαλδημοκρατίας. Εκεί που κείτονταν έκθετο το Σ του σοσιαλισμού.
Είχε δηλαδή τη δυνατότητα να αναδιατάξει το πεδίο της αριστεράς διαμορφώνοντας ένα νέο συσχετισμό με βάση μια νέα διαχωριστική γραμμή, σε αντίθεση με εκείνην που πρότεινε τότε της κρατούσας κατάστασης. Δηλαδή της αριθμητικής ηγεμονίας της φθίνουσας ήδη σοδιαλδημοκρατίας.
ΝΙΚΟΣ ΦΙΛΗΣ
Ο Γιάννης και η ανανέωση του ΚΚΕ Εσωτερικού
Τον Γιάννη τον ήξερα εξ ακοής από τότε που στο 1ο Συνέδριο του ΚΚΕ Εσωτερικού, το 1976, ήταν από τις ελπιδοφόρες διευρύνσεις του ΚΚΕ Εσωτερικού με νεότερους ανένταχτους αγωνιστές της αριστεράς. Μετά ξαναβρεθήκαμε με τον Γιάννη όταν κατέβηκε ως πριμοδοτούμενος του ΚΚΕ Εσωτερικού στα ψηφοδέλτια της Συμμαχίας. Και από το 2ο Συνέδριο, όταν ως οργανωτικός γραμματέας του κόμματος είχε συχνές και ουσιαστικές συναντήσεις με τη νεολαία, τόσο σημαντικές μετά το τραύμα της διάσπασης με τη Β΄ Πανελλαδική. Ο Γιάννης μέσα σε εκείνες τις συνθήκες αναζητούσε επικοινωνία με τα ρεύματα της αριστερής αμφισβήτησης και των κινημάτων, που εκφράζονταν τόσο μέσα από τη Β΄ Πανελλαδική όσο και από τον κομματικό Ρήγα, που διένυε τη δεύτερη νόμιμη περίοδο ανασυγκρότησής του. Η μετέπειτα συμπόρευση της μεγάλης πλειονότητας των Ρηγάδων με την αναβάθμιση του ΚΚΕ Εσωτερικού ήταν μια φυσιολογική εξέλιξη, που είχε αποκτήσει σαφέστερα στοιχεία συναντίληψης και ταύτισης με την πορεία της αριστεράς (…)
Μέσα σε αυτό το διανοητικό κλίμα και με τη στήριξη μιας νεότερης γενιάς στελεχών, αλλά και με τη στήριξη κάποιων παλαιότερων με επικεφαλής τον αξέχαστο Μπάμπη Δρακόπουλο και τον Τάκη Μπενά, που σήμερα τον χαιρετίζουμε ανάμεσά μας - προσπάθησαν να ανανεώσουν, να καταστήσουν πιο αυτόνομο ιδεολογικοπολιτικά το ΚΚΕ Εσωτερικού απογαλακτιζόμενο το 1982 από τα κατάλοιπα του λαϊκομετωπισμού που με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία αποκτούσαν χαρακτηριστικά αναχρονιστικής παράδοσης. Αυτή η δεύτερη ανανέωση του ΚΚΕ Εσωτερικού δεν ευτύχησε. Καμία από τις πλευρές που συρθήκαμε ή πρωταγωνιστήσαμε στην κρίση δεν είχαμε την ιστορική ενόραση να διαφυλάξει, αλλά και να διευρύνει τα ιδεολογικοπολιτικά όρια της κομμουνιστικής ανανέωσης στις νέες διεθνείς συνθήκες. Οι πρώτες ευθύνες ανήκουν σε αυτούς, που δεν υπολόγισαν την ενότητα του ΚΚΕ Εσωτερικού ως απαραίτητο στοιχείο για την οποιαδήποτε εξέλιξή του. Αλλά και οι δικές μας επανατοποθετήσεις δειλές, σύμφωνα με τις οποίες το Κάπα δεν ήταν μονάχα ο κομμουνισμός, αλλά επίσης η κοινωνία και το κίνημα, δηλαδή η διεκδίκηση μιας εμπλουτισμένης αριστεράς χάθηκαν μέσα σε συνθήκες κρίσης.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΛΑΦΑΤΗΣ
Ήταν η επίμονη στάλα νερού που τρυπάει την πέτρα*
Θα σταθώ ιδιαίτερα στην προδικτατορική περίοδο, για να επικεντρωθώ σ’ ορισμένες πλευρές της πολιτικής δράσης του αξέχαστου συντρόφου Γιάννη. Ο Γιάννης υπήρξε μαχητής του 114 και του 15%, ηγετικό στέλεχος της Νεολαίας της ΕΔΑ και της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη. Μέλος του Γραφείου της Σπουδάζουσας της Νεολαίας ΕΔΑ, που θα προκύψει ύστερα από τις εργασίες του Β’ Συνεδρίου της ΕΔΑ το 1958, θα αναλάβει Γραμματέας του, μετά την αποχώρηση του Βαγγέλη Φυτράκη. Με τη λήξη της θητείας αυτού του Γραφείου θα αναδειχθεί παμψηφεί ύστερα από πρόταση του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΔΑ στις 6 Ιουνίου 1964 γραμματέας του καινούριου Γραφείου για την περίοδο 1964-1966 (…) Παρά την τμηματική διάσπαση της οργάνωσης και εξ’ αιτίας εκτός των άλλων του ζητήματος της συγχώνευσης της Δημοκρατικής Κίνησης Νέων «Γρηγόρης Λαμπράκης» και της Νεολαίας της ΕΔΑ, θα συγκρατήσει σ’ ένα ορισμένο βαθμό την οργάνωση από την πλήρη διάλυση, αν και θα διαφωνήσει με τις μεθοδεύσεις της καθοδήγησης, θα συμβάλει ώστε σχεδόν το μεγαλύτερο μέρος των διαφωνούντων στο Γραφείο Σπουδάζουσας να λάβει μέρος στο Α’ Συνέδριο της Δημοκρατικής Νεολαίας τον Μάρτη του 1965, στην Αθήνα. Στις καθοριστικές ψηφοφορίες για το θέμα της «συγχώνευσης» στο Γραφείο Σπουδάζουσας θα διαμορφωθούν τρεις τάσεις. Οι διαφωνούντες που σε πολλές περιπτώσεις ήταν πλειοψηφία, αυτοί που συμφωνούσαν με τη «συγχώνευση» και η άλλη τάση, αυτή του Γιάννη Μπανιά, που πρόκρινε να αναβληθεί η σύγκληση του Συνεδρίου και να υπάρξει ο απαιτούμενος χρόνος για επαρκή διάλογο.
*Η φράση ανήκει στον παλαιό σύντροφο της ΑΚΟΑ από την Λευκάδα Σπύρου Θάνου για τον Γιάννη: «Ήταν η επίμονη στάλα νερού που τρυπάει την πέτρα»
ΑΛΕΞΗΣ ΤΣΙΠΡΑΣ
Ο Γιάννης πίστευε ότι η αριστερά είναι δύναμη εξουσίας
Τον Γιάννη τον θυμάμαι από τα μέσα της δεκαετίας του ‘90. Την εποχή που η Αριστερά έψαχνε να βρει το βηματισμό της. Μέσα σε συνθήκες ασφυκτικής πίεσης από την καθεστωτική Κεντροαριστερά. Μέσα σε οριακές συνθήκες εκλογικής επιβίωσης. Και μέσα σε αλλεπάλληλες κρίσεις προσανατολισμού και ταυτότητας. Τις εποχές εκείνες, στα γραφεία της Εποχής, χτιζόταν η ενότητα του χώρου της ριζοσπαστικής αριστεράς. Πού, όπως αποδείχτηκε, αποτέλεσε το ελιξίριο για τη μεγάλη επιστροφή ιστορική της αριστεράς σε ρόλο ευθύνης στον τόπο μας. Η ενότητα πρώτα οικοδομήθηκε σε επιμέρους πολιτικά και κοινωνικά μέτωπα. Και αμέσως μετά, μέσα από τον Χώρο Διαλόγου και Κοινής Δράσης, που άνοιξε τον δρόμο για την δημιουργία του ΣΥΡΙΖΑ.
Θυμάμαι την ξεχωριστή φιγούρα του Γιάννη Μπανιά, σε κάθε πορεία, σε κάθε κινητοποίηση, πάντα παρούσα, να βαδίζει μαζί μας, πάντα ευγενικός και προσιτός, χωρίς ίχνος απόστασης ή έπαρσης. (…) Ο Γιάννης Μπανιάς από τα σπλάχνα του κομμουνιστικού κινήματος, στην υπόθεση της κομμουνιστικής ανανέωσης. Και από εκεί, στη μάχη για την ανασυγκρότηση της ριζοσπαστικής αριστεράς, μετά την τεράστια κατάρρευση του 1989 και την επέλαση της καπιταλιστικής ανασυγκρότησης. Μια διαδρομή, με το βλέμμα πάντα προσανατολισμένο στα νέα κοινωνικά κινήματα, στους αγώνες για ζωή και αξιοπρέπεια, για την υπεράσπιση του περιβάλλοντος, για την αντιμετώπιση της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, για την ειρήνη. Μια σκέψη σταθερή και συνεπής, αλλά απαλλαγμένη από κάθε είδους δογματισμό. Σκέψη που εμπότιζε την αριστερά και τη σοσιαλιστική ιδέα με τις αξίες της κριτικής σκέψης, της δημοκρατίας και πρώτα και κύρια της ενότητας.
Στην ενότητα της αριστεράς ο Μπανιάς αφιέρωσε με απόλυτη προσήλωση, το σύνολο της πολιτικής του δράσης. Ενότητα με σαφές αριστερό πολιτικό στίγμα. Με κινηματική βάση. Με ανοιχτές προοπτικές. Αν και το εγχείρημα, ήταν εξαιρετικά δύσκολο, στα όρια του ρομαντικού, σήμερα μπορούμε να πούμε ότι δικαιώθηκε. Και ο Γιάννης Μπανιάς, πιστώνεται αυτή τη δικαίωση και προσωπικά (…)
ΚΩΣΤΑΣ ΓΑΒΡΟΓΛΟΥ
Δεν του άξιζε η σιωπή μας
Για να είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε καλύτερα το ρόλο του Γιάννη Μπανιά στο ΚΚΕ Εσωτερικού, θα ήταν χρήσιμο να μιλήσουμε για τα χαρακτηριστικά του ΚΚΕ Εσωτερικού, όταν το 1982 ο Γιάννης εκλέγεται γραμματέας (…) Και τότε άρχισαν τα δεινά. Πρώτα με την πρόταση για συλλογική γραμματεία. Υποχωρήσαμε και δεχτήκαμε τη συλλογική γραμματεία. Ο Γιάννης διαφωνούσε και πιέστηκε πολύ για να τη δεχτεί. Μετά τέθηκε το θέμα προέδρου. Πάλι συνεδριάσεις επί συνεδριάσεων, διαφωνήσαμε, πιο κατηγορηματικά αυτήν την φορά. Άρχισαν τα δημοσιεύματα στις εφημερίδες ότι πάμε να φιμώσουμε τον ρήτορα με την απήχηση στις μάζες, ενώ ο Γιάννης δεν ήταν καλός ρήτορας, δεν είχε φωτογένεια, δεν είχε καλή γραφή. Ο Γιάννης τα άκουγε με καρτερικότητα. «Έχουμε πιο σοβαρά πράγματα να κάνουμε», επαναλάμβανε. Άντεχε γιατί ήταν σκληρός, ή έτσι νομίζαμε.
Πολύ αργότερα καταλάβαμε ότι άντεχε γιατί πίστευε με όλο του το είναι σε πράγματα που τον έκαναν να υπερβαίνει τις μικροπρέπειες και τις υπονομεύσεις. Και μετά ήρθαν οι εκλογές του 1985. Πανωλεθρία. Και βέβαια ξέραμε από τα πριν ότι θα τα φόρτωναν όλα στον Γιάννη. Γνωρίζω ανθρώπους, μέλη τότε του ΚΚΕ εσωτερικού που οι ίδιοι μου είπαν χρόνια αργότερα ότι στην Α’ Αθηνών ψήφισαν λευκό γιατί δεν έπρεπε να βγει ο Γιάννης βουλευτής. Απίστευτα πράγματα. Η ακατανόητη και σκοτεινή πλευρά της Αριστεράς. Η βίαιη κατάργηση των συναινετικών κανόνων. Και γιατί όλα αυτά; Φάνηκε σε λίγο ο λόγος: για το κάπα. Την επομένη των εκλογών τέθηκε το θέμα με όλη τη μεγαλοπρέπεια. Να φύγει το καταραμένο κάπα, να ανοιχτούμε στις μάζες, να πάψει να μας φοβάται ο κόσμος. Άρχιζε μία καινούργια ανηφόρα. Και πάλι συνεδριάσεις επί συνεδριάσεων, με τον Γιάννη να μην τα βάζει κάτω, να προσπαθεί να διαμορφώσει συναινέσεις και συνθέσεις, χωρίς φωνές και θεατρινισμούς (…) Οι σκέψεις αυτές λέγονται σαν ένα είδος χρέους για έναν δύσκολο και ορισμένες φορές δύστροπο, φίλο και σύντροφο. Φίλο, όμως, και σύντροφο. Για τον οποίο, πολλοί αισθανόμαστε ότι έζησε μία απίστευτα σκληρή προσωπική μοναξιά και πίκρα. Που δεν του άξιζε καθόλου. Αλλά και πολλοί από εμάς, δεν κάναμε αυτό που τώρα φαίνεται τόσο αυτονόητο: δεν του είπαμε ποτέ πόσα πολλά του οφείλουμε, που άντεξε, που με πείσμα και επιμονή πήρε και ξαναπήρε τις πρωτοβουλίες για την ανασύνταξη της αριστεράς με βάση τις πολιτικές και ηθικές αξίες που πίστευε μια ζωή. Και δεν του άξιζε καθόλου αυτή η σιωπή μας.
ΝΙΚΟΣ ΧΟΥΝΤΗΣ
Αυτά που μας έφεραν ως εδώ, μπορούν να μας πάνε ακόμα πιο μακριά
Ορισμένα από αυτά που κατέγραψαν ως συνεισφορά τού Γιάννη, με τον ευφυή και εύστοχο τίτλο οι διοργανωτές της συζήτησης «Όσα μας έφεραν μέχρι εδώ», θα σας πω ότι μας είναι απαραίτητα για να μας πάνε και πιο πέρα και πιο μακριά, εκεί και τότε που θα συναντηθούμε με τα οράματα και τις αξίες και τους πολιτικούς στόχους για τους οποίους αφιέρωσε ο σύντροφος μας ο Γιάννης Μπανιάς όλη του τη ζωή (…)
Είδαμε έναν αγωνιστή που ήταν οραματιστής, πίστευε στις ιδέες και τις αρχές τού σοσιαλισμού και του κομμουνισμού και, ταυτόχρονα, ήταν και διεθνιστής. Στις καλογραμμένες σημειώσεις του για τις εισηγήσεις στις συνεδριάσεις, ακόμα και τις μεμονωμένες συνεργασίες, διέκρινες πάνω - πάνω τις αναφορές στο διεθνές κίνημα, στις διεθνείς εξελίξεις, στην ανησυχία για το πού πάει η αριστερά εκεί, μια αγωνία για το πώς επιδρούν τα γεγονότα από την τάδε χώρα στην Ελλάδα και πώς επιδρούν τα γεγονότα της Ελλάδας σε αυτήν. Επικαλούμαι και τη μαρτυρία της συντρόφισσας Λ. Καστελίνα, που μας θύμισε την ιδιαίτερη ευθύνη που έχουμε εδώ στην Ελλάδα, ο ΣΥΡΙΖΑ που βρίσκεται στα πρόθυρα ανάληψης κυβερνητικών ευθυνών, το τι δρόμους έχουμε να ανοίξουμε για την αριστερά της Ευρώπης για τους εργαζόμενους της Ευρώπης (…)
Το δεύτερο χαρακτηριστικό του Γιάννη, όπως τον γνωρίσαμε ήταν η επιμονή του, ήταν σταθερός στις ιδιαίτερες απόψεις, και το υπερασπιζόταν αυτό γνωρίζοντας ή μαζί με άλλους συνδιαμορφώνοντας την πεποίθηση πως οι ιδιαίτερες απόψεις είναι πλούτος για μια αριστερά που θέλει να βαδίσει μαζί. Και αυτό ήταν μεγάλη ανατροπή στη νοοτροπία που είχαν έως τότε τα κόμματα της αριστεράς. Ο Γιάννης είχε τη στοχοπροσήλωση ότι πρέπει να βρεθούν οι κοινοί τόποι, τα κοινά σημεία, για να μπορέσει η αριστερά να προχωρήσει. Ήταν μεγάλη η συνεισφορά του στη σύνταξη κειμένων συνθετικών, όπου ο καθένας έβλεπε μεν τον εαυτό του, αλλά έβλεπε και μια σύνθεση, γιατί ξέραμε ότι το πρωτεύον ήταν να βρούμε τη σύνθεση, να κρατήσουμε τις ιδιαίτερες μας απόψεις και να προχωρήσουμε παρά πέρα στα ερωτήματα που μας έβαζαν οι καιροί.
ΤΑΣΙΑ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ
Ο Γιάννης της ριζοσπαστικής αριστεράς
Η συνεργασία της ΑΚΟΑ, εκλογική και κινηματική, με οργανώσεις της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς και ανένταχτους αριστερούς, διευρύνει το πεδίο των δεσμών του χώρου της ανανεωτικής αριστεράς με χώρους με διαφορετική ιδεολογική προέλευση και ταυτότητα. Η όσμωση αυτή και η ταύτιση σε σημαντικά επίδικα της συγκυρίας πιστεύω ότι βοήθησε όχι μόνο να συγκεκριμενοποιηθεί η ιδέα της ενότητας της αριστεράς, που την πήρε επάνω του που ο Γιάννης για να την υλοποιήσει. Ξεκίνησε πρώτα ένας μικρός κύκλος ανθρώπων, που συμφώνησε στο πολιτικό σχέδιο. Ήταν στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Μιλήσαμε πρώτα μεταξύ μας. Συνομολογήσαμε ότι η ενότητα της αριστεράς είναι κεντρικό ζήτημα, ώστε να τεθούν οι όροι για τη συγκρότηση ενός αξιόπιστου πολιτικού υποκειμένου. Δημιουργήθηκε μια πρώτη μαγιά. Την ονομάσαμε Πρωτοβουλία για την Επανίδρυση της αριστεράς. Ο σύντροφος Γιάννης σε όλη αυτή τη διαδικασία έδινε όλο το χρόνο και το πάθος του. Στις εκλογές του 2000 στηρίξαμε εκλογικά το ΣΥΝ, που απέσπασε τότε 3,2%. Το χαμηλό εκλογικό ποσοστό του ΣΥΝ στις εκλογές, επιτάχυνε τις διαδικασίες που είχαν ξεκινήσει (…)
Ο Χώρος Διαλόγου και Κοινής Δράσης (ΑΚΟΑ, το ΔΙΚΤΥΟ, η ΚΕΔΑ, η ΔΕΑ, ο ΣΥΝ, το περιοδικό ΘΕΣΕΙΣ, ανένταχτοι και παρατηρητές το ΔΗΚΚΙ και ΣΕΚ) στην αρχή ήταν ένα επιτελείο στελεχών. Εκπρόσωποι κομμάτων και οργανώσεων, μαζί με λίγους ανένταχτους, μεταξύ των οποίων και ο σύντροφος Δήμος Τσακνιάς που έφυγε πρόσφατα από κοντά μας, έθεταν ζητήματα της πολιτικής συγκυρίας με στόχο τη συναντίληψη και την από κοινού δράση σε επίκαιρα μέτωπα (…). Με τις εκλογές του 2000 (3,26%). Τότε, ήλθε και η πρώτη κρίση στο ΣΥΡΙΖΑ, ανάμεσα στις πολλές που ακολούθησαν και στις οποίες ο Γιάννης Μπανιάς, αν και δεν εκλέχτηκε βουλευτής, γιατί υπονομεύτηκε, παρά την πικρία του, συνέβαλε στην υπέρβασή της. Στις εκλογές τού 2007 εκλέγεται βουλευτής επικρατείας και με την παρουσία του στη βουλή και έξω από αυτήν, δίνει ένα δείγμα συνέπειας και σεμνότητας κομμουνιστή βουλευτή.
•
ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ «ΑΥΓΗΣ» ΚΑΙ «ΕΠΟΧΗΣ»
Στο κατάμεστο αμφιθέατρο του 9,84 στο Γκάζι συναντήθηκαν την περασμένη Δευτέρα άνθρωποι της Αριστεράς και όχι μόνο -κάθε προέλευσης. Δείγμα κι αυτό της έγνοιας για τη συνάντηση και τη συνεργασία όλων των τάσεών της, που χαρακτήρισε την πολιτική πορεία του Γιάννη Μπανιά.
Η εκδήλωση, που οργάνωσαν από κοινού η «Αυγή» και η «Εποχή», άνοιξε με ένα σύντομο βίντεο με εικόνες και μαρτυρίες από τη ζωή και τη δράση του Γιάννη. Λίγα και μεστά λόγια για την προσωπικότητα και την πολιτική διαδρομή του κατέθεσαν άνθρωποι που τον έζησαν από κοντά: η Όλγα Γεροβασίλη, ο Γιάννης Θεωνάς, ο Μάρκος Μπασιούκας, η Χριστίνα Παπαοικονόμου, η Ελένη Σταματάκη, η Πόπη Τζεμπελίκου, ο Αλέκος Φλαμπουράρης και ο Θανάσης Χρυσοχοΐδης.
Στο σημερινό φύλλο της «Ε» δημοσιεύουμε χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τις «καταθέσεις» των ομιλητών που συντόνισε η Θεανώ Φωτίου. Αντί για την ομιλία της Λουτσιάνας Καστελίνα, παλαίμαχης, αλλά πάντα νέας αγωνίστριας της ιταλικής αριστεράς, που τίμησε με τη συμμετοχή της τη μνήμη του Γιάννη Μπανιά, δημοσιεύουμε στη σελίδα 15, τη δική της ανταπόκριση για την ιταλική εφημερίδα Μανιφέστο. Ολόκληρη η εκδήλωση στον ιστότοπο της Εποχής και στο left.gr
Στάθης Κουτρουβίδης
ΜΠΑΜΠΗΣ ΓΕΩΡΓΟΥΛΑΣ
Η εμμονή στο κάπα ήταν επιλογή ανοιχτών οριζόντων
Μιλώντας για τον Γιάννη είναι αδύνατο να μη μιλήσουμε για το περίφημο Κάπα. Το όνομα και η πολιτική πορεία του Γιάννη συνδέθηκαν άρρηκτα με το δικαίωμα στην κομμουνιστική αναφορά σε ένα περιβάλλον που επίμονα την απωθούσε. Όσα θα ακολουθήσουν, θα ήθελα λοιπόν να ακουστούν ως αναδρομική συνηγορία υπέρ αυτής της διεκδίκησης, που είναι ταυτόχρονα συνηγορία υπέρ της προσωπικής στάσης του Γιάννη και όχι μόνο, στη βάση ιδεολογικής συνέπειας αλλά και στη βάση της πολιτικής αποτελεσματικότητας.
Θα πάμε λοιπόν περίπου 25 χρόνια πίσω, στη στιγμή που το ΚΚΕ Εσωτερικού διχαζόταν για ένα «Κ». Όσοι μας επέκριναν τότε, και πολύ περισσότερο όσοι μας πολεμούσαν, υποστήριζαν ότι πρόκειται για μια αναχρονιστική εμμονή που στένευε τον ορίζοντα της αριστεράς, τη στιγμή που θα έπρεπε να τον διευρύνει. Τώρα, με το πλεονέκτημα που μας δίνει ο χρόνος ο οποίος ήδη έχει διανυθεί, θα προσπαθήσω να πω και εκ του αποτελέσματος πια, ότι εκείνη η κριτική ήταν άστοχη. Η εμμονή εκείνη ήταν ανοιχτών οριζόντων, ενωτική με ιδιαίτερη δυναμική. Τελικά δεν ήταν μια φασαρία για ένα Κάπα, αλλά για δύο Κάπα και ένα σίγμα. Δεν αφορούσε δηλαδή το χώρο της παραδοσιακής αριστεράς, επιδρούσε και στο χώρο της σοσιαλδημοκρατίας. Εκεί που κείτονταν έκθετο το Σ του σοσιαλισμού.
Είχε δηλαδή τη δυνατότητα να αναδιατάξει το πεδίο της αριστεράς διαμορφώνοντας ένα νέο συσχετισμό με βάση μια νέα διαχωριστική γραμμή, σε αντίθεση με εκείνην που πρότεινε τότε της κρατούσας κατάστασης. Δηλαδή της αριθμητικής ηγεμονίας της φθίνουσας ήδη σοδιαλδημοκρατίας.
ΝΙΚΟΣ ΦΙΛΗΣ
Ο Γιάννης και η ανανέωση του ΚΚΕ Εσωτερικού
Τον Γιάννη τον ήξερα εξ ακοής από τότε που στο 1ο Συνέδριο του ΚΚΕ Εσωτερικού, το 1976, ήταν από τις ελπιδοφόρες διευρύνσεις του ΚΚΕ Εσωτερικού με νεότερους ανένταχτους αγωνιστές της αριστεράς. Μετά ξαναβρεθήκαμε με τον Γιάννη όταν κατέβηκε ως πριμοδοτούμενος του ΚΚΕ Εσωτερικού στα ψηφοδέλτια της Συμμαχίας. Και από το 2ο Συνέδριο, όταν ως οργανωτικός γραμματέας του κόμματος είχε συχνές και ουσιαστικές συναντήσεις με τη νεολαία, τόσο σημαντικές μετά το τραύμα της διάσπασης με τη Β΄ Πανελλαδική. Ο Γιάννης μέσα σε εκείνες τις συνθήκες αναζητούσε επικοινωνία με τα ρεύματα της αριστερής αμφισβήτησης και των κινημάτων, που εκφράζονταν τόσο μέσα από τη Β΄ Πανελλαδική όσο και από τον κομματικό Ρήγα, που διένυε τη δεύτερη νόμιμη περίοδο ανασυγκρότησής του. Η μετέπειτα συμπόρευση της μεγάλης πλειονότητας των Ρηγάδων με την αναβάθμιση του ΚΚΕ Εσωτερικού ήταν μια φυσιολογική εξέλιξη, που είχε αποκτήσει σαφέστερα στοιχεία συναντίληψης και ταύτισης με την πορεία της αριστεράς (…)
Μέσα σε αυτό το διανοητικό κλίμα και με τη στήριξη μιας νεότερης γενιάς στελεχών, αλλά και με τη στήριξη κάποιων παλαιότερων με επικεφαλής τον αξέχαστο Μπάμπη Δρακόπουλο και τον Τάκη Μπενά, που σήμερα τον χαιρετίζουμε ανάμεσά μας - προσπάθησαν να ανανεώσουν, να καταστήσουν πιο αυτόνομο ιδεολογικοπολιτικά το ΚΚΕ Εσωτερικού απογαλακτιζόμενο το 1982 από τα κατάλοιπα του λαϊκομετωπισμού που με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία αποκτούσαν χαρακτηριστικά αναχρονιστικής παράδοσης. Αυτή η δεύτερη ανανέωση του ΚΚΕ Εσωτερικού δεν ευτύχησε. Καμία από τις πλευρές που συρθήκαμε ή πρωταγωνιστήσαμε στην κρίση δεν είχαμε την ιστορική ενόραση να διαφυλάξει, αλλά και να διευρύνει τα ιδεολογικοπολιτικά όρια της κομμουνιστικής ανανέωσης στις νέες διεθνείς συνθήκες. Οι πρώτες ευθύνες ανήκουν σε αυτούς, που δεν υπολόγισαν την ενότητα του ΚΚΕ Εσωτερικού ως απαραίτητο στοιχείο για την οποιαδήποτε εξέλιξή του. Αλλά και οι δικές μας επανατοποθετήσεις δειλές, σύμφωνα με τις οποίες το Κάπα δεν ήταν μονάχα ο κομμουνισμός, αλλά επίσης η κοινωνία και το κίνημα, δηλαδή η διεκδίκηση μιας εμπλουτισμένης αριστεράς χάθηκαν μέσα σε συνθήκες κρίσης.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΛΑΦΑΤΗΣ
Ήταν η επίμονη στάλα νερού που τρυπάει την πέτρα*
Θα σταθώ ιδιαίτερα στην προδικτατορική περίοδο, για να επικεντρωθώ σ’ ορισμένες πλευρές της πολιτικής δράσης του αξέχαστου συντρόφου Γιάννη. Ο Γιάννης υπήρξε μαχητής του 114 και του 15%, ηγετικό στέλεχος της Νεολαίας της ΕΔΑ και της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη. Μέλος του Γραφείου της Σπουδάζουσας της Νεολαίας ΕΔΑ, που θα προκύψει ύστερα από τις εργασίες του Β’ Συνεδρίου της ΕΔΑ το 1958, θα αναλάβει Γραμματέας του, μετά την αποχώρηση του Βαγγέλη Φυτράκη. Με τη λήξη της θητείας αυτού του Γραφείου θα αναδειχθεί παμψηφεί ύστερα από πρόταση του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΔΑ στις 6 Ιουνίου 1964 γραμματέας του καινούριου Γραφείου για την περίοδο 1964-1966 (…) Παρά την τμηματική διάσπαση της οργάνωσης και εξ’ αιτίας εκτός των άλλων του ζητήματος της συγχώνευσης της Δημοκρατικής Κίνησης Νέων «Γρηγόρης Λαμπράκης» και της Νεολαίας της ΕΔΑ, θα συγκρατήσει σ’ ένα ορισμένο βαθμό την οργάνωση από την πλήρη διάλυση, αν και θα διαφωνήσει με τις μεθοδεύσεις της καθοδήγησης, θα συμβάλει ώστε σχεδόν το μεγαλύτερο μέρος των διαφωνούντων στο Γραφείο Σπουδάζουσας να λάβει μέρος στο Α’ Συνέδριο της Δημοκρατικής Νεολαίας τον Μάρτη του 1965, στην Αθήνα. Στις καθοριστικές ψηφοφορίες για το θέμα της «συγχώνευσης» στο Γραφείο Σπουδάζουσας θα διαμορφωθούν τρεις τάσεις. Οι διαφωνούντες που σε πολλές περιπτώσεις ήταν πλειοψηφία, αυτοί που συμφωνούσαν με τη «συγχώνευση» και η άλλη τάση, αυτή του Γιάννη Μπανιά, που πρόκρινε να αναβληθεί η σύγκληση του Συνεδρίου και να υπάρξει ο απαιτούμενος χρόνος για επαρκή διάλογο.
*Η φράση ανήκει στον παλαιό σύντροφο της ΑΚΟΑ από την Λευκάδα Σπύρου Θάνου για τον Γιάννη: «Ήταν η επίμονη στάλα νερού που τρυπάει την πέτρα»
ΑΛΕΞΗΣ ΤΣΙΠΡΑΣ
Ο Γιάννης πίστευε ότι η αριστερά είναι δύναμη εξουσίας
Τον Γιάννη τον θυμάμαι από τα μέσα της δεκαετίας του ‘90. Την εποχή που η Αριστερά έψαχνε να βρει το βηματισμό της. Μέσα σε συνθήκες ασφυκτικής πίεσης από την καθεστωτική Κεντροαριστερά. Μέσα σε οριακές συνθήκες εκλογικής επιβίωσης. Και μέσα σε αλλεπάλληλες κρίσεις προσανατολισμού και ταυτότητας. Τις εποχές εκείνες, στα γραφεία της Εποχής, χτιζόταν η ενότητα του χώρου της ριζοσπαστικής αριστεράς. Πού, όπως αποδείχτηκε, αποτέλεσε το ελιξίριο για τη μεγάλη επιστροφή ιστορική της αριστεράς σε ρόλο ευθύνης στον τόπο μας. Η ενότητα πρώτα οικοδομήθηκε σε επιμέρους πολιτικά και κοινωνικά μέτωπα. Και αμέσως μετά, μέσα από τον Χώρο Διαλόγου και Κοινής Δράσης, που άνοιξε τον δρόμο για την δημιουργία του ΣΥΡΙΖΑ.
Θυμάμαι την ξεχωριστή φιγούρα του Γιάννη Μπανιά, σε κάθε πορεία, σε κάθε κινητοποίηση, πάντα παρούσα, να βαδίζει μαζί μας, πάντα ευγενικός και προσιτός, χωρίς ίχνος απόστασης ή έπαρσης. (…) Ο Γιάννης Μπανιάς από τα σπλάχνα του κομμουνιστικού κινήματος, στην υπόθεση της κομμουνιστικής ανανέωσης. Και από εκεί, στη μάχη για την ανασυγκρότηση της ριζοσπαστικής αριστεράς, μετά την τεράστια κατάρρευση του 1989 και την επέλαση της καπιταλιστικής ανασυγκρότησης. Μια διαδρομή, με το βλέμμα πάντα προσανατολισμένο στα νέα κοινωνικά κινήματα, στους αγώνες για ζωή και αξιοπρέπεια, για την υπεράσπιση του περιβάλλοντος, για την αντιμετώπιση της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, για την ειρήνη. Μια σκέψη σταθερή και συνεπής, αλλά απαλλαγμένη από κάθε είδους δογματισμό. Σκέψη που εμπότιζε την αριστερά και τη σοσιαλιστική ιδέα με τις αξίες της κριτικής σκέψης, της δημοκρατίας και πρώτα και κύρια της ενότητας.
Στην ενότητα της αριστεράς ο Μπανιάς αφιέρωσε με απόλυτη προσήλωση, το σύνολο της πολιτικής του δράσης. Ενότητα με σαφές αριστερό πολιτικό στίγμα. Με κινηματική βάση. Με ανοιχτές προοπτικές. Αν και το εγχείρημα, ήταν εξαιρετικά δύσκολο, στα όρια του ρομαντικού, σήμερα μπορούμε να πούμε ότι δικαιώθηκε. Και ο Γιάννης Μπανιάς, πιστώνεται αυτή τη δικαίωση και προσωπικά (…)
ΚΩΣΤΑΣ ΓΑΒΡΟΓΛΟΥ
Δεν του άξιζε η σιωπή μας
Για να είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε καλύτερα το ρόλο του Γιάννη Μπανιά στο ΚΚΕ Εσωτερικού, θα ήταν χρήσιμο να μιλήσουμε για τα χαρακτηριστικά του ΚΚΕ Εσωτερικού, όταν το 1982 ο Γιάννης εκλέγεται γραμματέας (…) Και τότε άρχισαν τα δεινά. Πρώτα με την πρόταση για συλλογική γραμματεία. Υποχωρήσαμε και δεχτήκαμε τη συλλογική γραμματεία. Ο Γιάννης διαφωνούσε και πιέστηκε πολύ για να τη δεχτεί. Μετά τέθηκε το θέμα προέδρου. Πάλι συνεδριάσεις επί συνεδριάσεων, διαφωνήσαμε, πιο κατηγορηματικά αυτήν την φορά. Άρχισαν τα δημοσιεύματα στις εφημερίδες ότι πάμε να φιμώσουμε τον ρήτορα με την απήχηση στις μάζες, ενώ ο Γιάννης δεν ήταν καλός ρήτορας, δεν είχε φωτογένεια, δεν είχε καλή γραφή. Ο Γιάννης τα άκουγε με καρτερικότητα. «Έχουμε πιο σοβαρά πράγματα να κάνουμε», επαναλάμβανε. Άντεχε γιατί ήταν σκληρός, ή έτσι νομίζαμε.
Πολύ αργότερα καταλάβαμε ότι άντεχε γιατί πίστευε με όλο του το είναι σε πράγματα που τον έκαναν να υπερβαίνει τις μικροπρέπειες και τις υπονομεύσεις. Και μετά ήρθαν οι εκλογές του 1985. Πανωλεθρία. Και βέβαια ξέραμε από τα πριν ότι θα τα φόρτωναν όλα στον Γιάννη. Γνωρίζω ανθρώπους, μέλη τότε του ΚΚΕ εσωτερικού που οι ίδιοι μου είπαν χρόνια αργότερα ότι στην Α’ Αθηνών ψήφισαν λευκό γιατί δεν έπρεπε να βγει ο Γιάννης βουλευτής. Απίστευτα πράγματα. Η ακατανόητη και σκοτεινή πλευρά της Αριστεράς. Η βίαιη κατάργηση των συναινετικών κανόνων. Και γιατί όλα αυτά; Φάνηκε σε λίγο ο λόγος: για το κάπα. Την επομένη των εκλογών τέθηκε το θέμα με όλη τη μεγαλοπρέπεια. Να φύγει το καταραμένο κάπα, να ανοιχτούμε στις μάζες, να πάψει να μας φοβάται ο κόσμος. Άρχιζε μία καινούργια ανηφόρα. Και πάλι συνεδριάσεις επί συνεδριάσεων, με τον Γιάννη να μην τα βάζει κάτω, να προσπαθεί να διαμορφώσει συναινέσεις και συνθέσεις, χωρίς φωνές και θεατρινισμούς (…) Οι σκέψεις αυτές λέγονται σαν ένα είδος χρέους για έναν δύσκολο και ορισμένες φορές δύστροπο, φίλο και σύντροφο. Φίλο, όμως, και σύντροφο. Για τον οποίο, πολλοί αισθανόμαστε ότι έζησε μία απίστευτα σκληρή προσωπική μοναξιά και πίκρα. Που δεν του άξιζε καθόλου. Αλλά και πολλοί από εμάς, δεν κάναμε αυτό που τώρα φαίνεται τόσο αυτονόητο: δεν του είπαμε ποτέ πόσα πολλά του οφείλουμε, που άντεξε, που με πείσμα και επιμονή πήρε και ξαναπήρε τις πρωτοβουλίες για την ανασύνταξη της αριστεράς με βάση τις πολιτικές και ηθικές αξίες που πίστευε μια ζωή. Και δεν του άξιζε καθόλου αυτή η σιωπή μας.
ΝΙΚΟΣ ΧΟΥΝΤΗΣ
Αυτά που μας έφεραν ως εδώ, μπορούν να μας πάνε ακόμα πιο μακριά
Ορισμένα από αυτά που κατέγραψαν ως συνεισφορά τού Γιάννη, με τον ευφυή και εύστοχο τίτλο οι διοργανωτές της συζήτησης «Όσα μας έφεραν μέχρι εδώ», θα σας πω ότι μας είναι απαραίτητα για να μας πάνε και πιο πέρα και πιο μακριά, εκεί και τότε που θα συναντηθούμε με τα οράματα και τις αξίες και τους πολιτικούς στόχους για τους οποίους αφιέρωσε ο σύντροφος μας ο Γιάννης Μπανιάς όλη του τη ζωή (…)
Είδαμε έναν αγωνιστή που ήταν οραματιστής, πίστευε στις ιδέες και τις αρχές τού σοσιαλισμού και του κομμουνισμού και, ταυτόχρονα, ήταν και διεθνιστής. Στις καλογραμμένες σημειώσεις του για τις εισηγήσεις στις συνεδριάσεις, ακόμα και τις μεμονωμένες συνεργασίες, διέκρινες πάνω - πάνω τις αναφορές στο διεθνές κίνημα, στις διεθνείς εξελίξεις, στην ανησυχία για το πού πάει η αριστερά εκεί, μια αγωνία για το πώς επιδρούν τα γεγονότα από την τάδε χώρα στην Ελλάδα και πώς επιδρούν τα γεγονότα της Ελλάδας σε αυτήν. Επικαλούμαι και τη μαρτυρία της συντρόφισσας Λ. Καστελίνα, που μας θύμισε την ιδιαίτερη ευθύνη που έχουμε εδώ στην Ελλάδα, ο ΣΥΡΙΖΑ που βρίσκεται στα πρόθυρα ανάληψης κυβερνητικών ευθυνών, το τι δρόμους έχουμε να ανοίξουμε για την αριστερά της Ευρώπης για τους εργαζόμενους της Ευρώπης (…)
Το δεύτερο χαρακτηριστικό του Γιάννη, όπως τον γνωρίσαμε ήταν η επιμονή του, ήταν σταθερός στις ιδιαίτερες απόψεις, και το υπερασπιζόταν αυτό γνωρίζοντας ή μαζί με άλλους συνδιαμορφώνοντας την πεποίθηση πως οι ιδιαίτερες απόψεις είναι πλούτος για μια αριστερά που θέλει να βαδίσει μαζί. Και αυτό ήταν μεγάλη ανατροπή στη νοοτροπία που είχαν έως τότε τα κόμματα της αριστεράς. Ο Γιάννης είχε τη στοχοπροσήλωση ότι πρέπει να βρεθούν οι κοινοί τόποι, τα κοινά σημεία, για να μπορέσει η αριστερά να προχωρήσει. Ήταν μεγάλη η συνεισφορά του στη σύνταξη κειμένων συνθετικών, όπου ο καθένας έβλεπε μεν τον εαυτό του, αλλά έβλεπε και μια σύνθεση, γιατί ξέραμε ότι το πρωτεύον ήταν να βρούμε τη σύνθεση, να κρατήσουμε τις ιδιαίτερες μας απόψεις και να προχωρήσουμε παρά πέρα στα ερωτήματα που μας έβαζαν οι καιροί.
ΤΑΣΙΑ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ
Ο Γιάννης της ριζοσπαστικής αριστεράς
Η συνεργασία της ΑΚΟΑ, εκλογική και κινηματική, με οργανώσεις της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς και ανένταχτους αριστερούς, διευρύνει το πεδίο των δεσμών του χώρου της ανανεωτικής αριστεράς με χώρους με διαφορετική ιδεολογική προέλευση και ταυτότητα. Η όσμωση αυτή και η ταύτιση σε σημαντικά επίδικα της συγκυρίας πιστεύω ότι βοήθησε όχι μόνο να συγκεκριμενοποιηθεί η ιδέα της ενότητας της αριστεράς, που την πήρε επάνω του που ο Γιάννης για να την υλοποιήσει. Ξεκίνησε πρώτα ένας μικρός κύκλος ανθρώπων, που συμφώνησε στο πολιτικό σχέδιο. Ήταν στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Μιλήσαμε πρώτα μεταξύ μας. Συνομολογήσαμε ότι η ενότητα της αριστεράς είναι κεντρικό ζήτημα, ώστε να τεθούν οι όροι για τη συγκρότηση ενός αξιόπιστου πολιτικού υποκειμένου. Δημιουργήθηκε μια πρώτη μαγιά. Την ονομάσαμε Πρωτοβουλία για την Επανίδρυση της αριστεράς. Ο σύντροφος Γιάννης σε όλη αυτή τη διαδικασία έδινε όλο το χρόνο και το πάθος του. Στις εκλογές του 2000 στηρίξαμε εκλογικά το ΣΥΝ, που απέσπασε τότε 3,2%. Το χαμηλό εκλογικό ποσοστό του ΣΥΝ στις εκλογές, επιτάχυνε τις διαδικασίες που είχαν ξεκινήσει (…)
Ο Χώρος Διαλόγου και Κοινής Δράσης (ΑΚΟΑ, το ΔΙΚΤΥΟ, η ΚΕΔΑ, η ΔΕΑ, ο ΣΥΝ, το περιοδικό ΘΕΣΕΙΣ, ανένταχτοι και παρατηρητές το ΔΗΚΚΙ και ΣΕΚ) στην αρχή ήταν ένα επιτελείο στελεχών. Εκπρόσωποι κομμάτων και οργανώσεων, μαζί με λίγους ανένταχτους, μεταξύ των οποίων και ο σύντροφος Δήμος Τσακνιάς που έφυγε πρόσφατα από κοντά μας, έθεταν ζητήματα της πολιτικής συγκυρίας με στόχο τη συναντίληψη και την από κοινού δράση σε επίκαιρα μέτωπα (…). Με τις εκλογές του 2000 (3,26%). Τότε, ήλθε και η πρώτη κρίση στο ΣΥΡΙΖΑ, ανάμεσα στις πολλές που ακολούθησαν και στις οποίες ο Γιάννης Μπανιάς, αν και δεν εκλέχτηκε βουλευτής, γιατί υπονομεύτηκε, παρά την πικρία του, συνέβαλε στην υπέρβασή της. Στις εκλογές τού 2007 εκλέγεται βουλευτής επικρατείας και με την παρουσία του στη βουλή και έξω από αυτήν, δίνει ένα δείγμα συνέπειας και σεμνότητας κομμουνιστή βουλευτή.
•
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου