Άσε με να εκφραστώ εικαστικά!

Της Ειρήνη Κωνσταντοπούλου

13:36 | 08 Απρ. 2015

  

Πόσο ωραία θα νιώθαμε εάν η ζωή μας ήταν πιο απλοποιημένη χωρίς άγχος και εκνευρισμό; Εάν μπορούσαμε να απολαύσουμε την κάθε μας στιγμή χωρίς να μονοπωλούν τις σκέψεις μας τα προβλήματα που όλο και πιο συχνά καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε; Αυτή η επιθυμία πηγάζει από το γεγονός, ότι καθημερινά ερχόμαστε αντιμέτωποι με διάφορες καταστάσεις που μας δημιουργούν σκέψεις και προβληματισμούς. Έτσι λοιπόν, είναι αρκετά πιθανό εάν όλα αυτά τα κρατάμε μέσα μας καιρό, προσπαθώντας να τα αποτρέψουμε από το να μας επηρεάσουν, να έχουμε ως αποτέλεσμα την έντονη εκδήλωσή τους ενώ παράλληλα να μη καταφέρουμε να αποφύγουμε μια επερχόμενη σύγκρουση.

Αναρωτιέμαι βέβαια, εάν αντί να τα καταπιέζουμε, τα εξωτερικεύαμε μέσω κάποιας δραστηριότητας ή μέσω κάποιας μορφής τέχνης, ποιο θα ήταν το αποτέλεσμα; Καταλαβαίνω, πως είναι αρκετά δύσκολο εκείνη τη στιγμή που νιώθουμε ότι τα προβλήματα και το άγχος μας κατακλύζουν, να τα αντιστρέψουμε και αντί για νεύρα να εκδηλωθούμε διαφορετικά, να βγάλουμε δηλαδή το δημιουργικό μας εαυτό. Κάποιους ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού μου, η ενασχόληση με τις τέχνες ίσως να τους βοηθάει στις δύσκολες καταστάσεις που περνούν, να ανακαλύπτουν πως μπορούν να εκφραστούν και να απελευθερωθούν, δημιουργώντας κάτι όμορφο και μοναδικό. Ένα δικό τους έργο τέχνης. Οι ενήλικες είναι εξοικειωμένοι με το να χρησιμοποιούν λέξεις στη προσπάθειά τους να εκλογικεύσουν τα συναισθήματά τους, έχοντας ως αποτέλεσμα να αποξενώνονται από αυτά. Το να εκφράζεται κανείς μέσα από την τέχνη επιτυγχάνει τόσο την επικοινωνία, όσο και την αναγνώριση του ίδιου του του εαυτού. Θα λέγαμε λοιπόν, ότι αναφερόμαστε σε μια διαφορετική θεραπευτική προσέγγιση, την εικαστική ψυχοθεραπεία, η οποία όχι μόνο βοηθάει στην έκφραση και στην κατανόηση των ανησυχιών λειτουργώντας σαν καθρέφτης των συναισθημάτων και των δυσκολιών του κάθε ανθρώπου ξεχωριστά, αλλά επίσης απευθύνεται και σε διαφορετικές ομάδες ανθρώπων, όπως για παράδειγμα σε παιδιά, σε ΑμεΑ και σε ψυχικά διαταραγμένους ασθενείς, μιας και δε χρειάζονται συγκεκριμένες δεξιότητες κι ο καθένας μπορεί να εκφραστεί ελεύθερα.

Κάνοντας μια αναδρομή στο παρελθόν παρατηρούμε ότι η πρώτη σύνδεση που έγινε μεταξύ της ζωγραφικής και της ψυχικής κατάστασης του ανθρώπου, χρονολογείται στο τέλος του 19ου αιώνα. Τη δεκαετία του 20′ ο ιστορικός τέχνης Hans Prinzhorn έστρεψε το ενδιαφέρον του σε έργα των οποίων δημιουργοί ήταν άτομα με ψυχικές ασθένειες. Αφού συνέλεξε κάποια από αυτά, προσπάθησε να τραβήξει τη προσοχή του κόσμου τόσο στις δημιουργίες των ασθενών, όσο και στην ερμηνεία που υπήρχε από πίσω, δείχνοντάς τους έτσι πως οι εικαστικές εκφράσεις μπορούν να έχουν διαγνωστική, αλλά και θεραπευτική αξία. Η συλλογή του Hans Prinzhorn μάλιστα διευρύνεται μέχρι και σήμερα έχοντας πάνω από 5.000 εκθέματα.

Η τέχνη μ’ αυτό το τρόπο αποτελεί το βοηθητικό εργαλείο, που ενισχύει τη δυνατότητα του ανθρώπου να εκφραστεί μιας και πλέον έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της ψυχιατρικής φροντίδας. Σήμερα, αρκετές κλινικές προσφέρουν θεραπεία μέσω της Τέχνης εκτός από την ψυχοθεραπεία και τη φαρμακευτική αγωγή. «Οι ασθενείς είναι σε θέση να εκφράσουν βαθύτερες εικόνες με ένα πινέλο και ένα μολύβι, με έναν τρόπο που δε θα μπορούσαν να το κάνουν μέσω των λέξεων» αναφέρει ο Georg Franzen, ψυχοθεραπευτής, ιστορικός Τέχνης και διευθυντής του Ινστιτούτου στο Celle της Γερμανίας.

Με εντυπωσιάζει όταν σκέφτομαι τι μπορεί να δημιουργήσει μια διαταραγμένη προσωπικότητα, παίρνοντας ως παράδειγμα τις δημιουργίες των ψυχικά ασθενών από την συλλογή του Hans Prinzhorn. Δημιουργώντας, ανακαλύπτει κανείς έναν εναλλακτικό τρόπο έκφρασης έχοντας έτσι την ευκαιρία μιας οπτικής απεικόνισης σκέψεων και συναισθημάτων. Μέσω της εικαστικής ψυχοθεραπείας είναι πιθανό να επιτυγχάνεται μια συναισθηματική, νοητική και ψυχοσωματική ανάπτυξη του ατόμου. Σημαντικό ρόλο επίσης σε μια δημιουργία έχει το συναίσθημα. Πώς γίνεται άλλωστε να μην έχει πρωταρχική σημασία εφόσον αυτό είναι το στοιχείο το οποίο κάνει το κάθε έργο μοναδικό;

Δε θα μπορούσα επίσης να μην αναφέρω πως και στις μέρες μας χρησιμοποιείται η ζωγραφική ως μέσω προσέγγισης και αξιολόγησης. Αναφέρομαι φυσικά στα μικρά παιδιά και στο γεγονός πως εκπαιδευτικοί και παιδοψυχολόγοι τα βάζουν στη διαδικασία να ζωγραφίζουν είτε ελεύθερα, είτε κάνοντας κάτι πιο συγκεκριμένο, όπως για παράδειγμα να ζωγραφίσουν την οικογένειά τους. Έτσι, μέσα από τις ζωγραφιές τους, οι ειδικοί είναι σε θέση να αντιληφθούν πράγματα τα οποία είναι αδύνατον να κατανοήσουν και να εκφράσουν αλλιώς τα παιδιά λόγω ηλικίας. Λόγω του ότι ενεργοποιούνται υποσυνείδητα κομμάτια, η έκφραση δεν υπόκειται ούτε σε κριτική, ούτε στην αντίσταση της λεκτικής επικοινωνίας, παρέχοντας έτσι τη δυνατότητα στο συναίσθημα να εκφράζεται και να υπερβαίνει αντιστάσεις που η λογική, ο φόβος, η αυτοκριτική και άλλες ειδικές καταστάσεις εμποδίζουν. Συμπεραίνουμε λοιπόν, πως θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα έγκυρο μέσω αξιολόγησης.

Εναλλακτικοί μέθοδοι θεραπείας, όπως η εικαστική ψυχοθεραπεία, πραγματοποιούνται τόσο στη χώρα μας, όσο και στο εξωτερικό για άτομα όλων των ηλικιών. Στις θεραπευτικές συνεδρίες δίνεται έμφαση στην ικανότητα του ατόμου να εκφραστεί δημιουργικά δίνοντας χώρο στην αναγνώριση των θεμάτων που το απασχολούν και στην αποδοχή της μοναδικότητάς του.

Είτε λοιπόν επιλέξουμε να συμμετέχουμε σε αυτές, είτε όχι, ένα είναι το σίγουρο… Με την ενασχόλησή μας με την τέχνη και με την πάροδο του χρόνου, η πρόοδος που θα έχουμε κάνει θα μας εκπλήξει. Πως γίνεται άλλωστε να μη βγει κάτι θετικό, εφόσον όχι μόνο θα επιτύχουμε τη μεταφορά των σκέψεών μας, αλλά θα ανακαλύψουμε και το δημιουργικό μας κομμάτι, που ίσως να μην είχε την ευκαιρία μέχρι τώρα να αναδειχθεί…

* Η Ειρήνη Κωνσταντοπούλου είναι Ειδική παιδαγωγός

Πηγή: animartists.com